گفتیم این آیه گرچه در لابلای آیات مربوط به همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده اما تغییر سیاق آن (تبدیل ضمیرهای جمع مؤنث به جمع مذکر) دلیل بر این است که این آیه محتوائی جدای از آن آیات دارد.
به همین دلیل حتی کسانی که آیه را مخصوص به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام ) ندانسته اند معنی وسیعی برای آن قائل شده اند که هم این بزرگواران را شامل می شود و هم همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را.
ولی روایات فراوانی در دست داریم که نشان می دهد آیه مخصوص این بزرگواران است، و همسران در این معنی داخل نیستند هر چند از احترام متناسب برخوردارند. اینک بخشی از آن روایات را ذیلا از نظر می گذرانیم :
الف : روایاتی که از خود همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده و می گوید: هنگامی که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) سخن از این آیه شریفه می گفت، ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم فرمود: شما خوبید اما مشمول این آیه نیستید!
از آن جمله روایتی است که ثعلبی در تفسیر خود از ام سلمه نقل کرده که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) در خانه خود بود که فاطمه (علیهاالسلام ) پارچه حریری نزد آن حضرت آورد، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود: همسر و دو فرزندانت حسن و حسین را صدا
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 299@@@
کن، آنها را آورد، سپس غذا خوردند بعد پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) عبائی بر آنها افکند و گفت : اللهم هؤلاء اهلبیتی و عترتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا: خداوندا اینها خاندان منند، پلیدی را از آنها دور کن، و از هر آلودگی پاکشان گردان و در اینجا آیه انما یرید الله نازل شد... من گفتم آیا من هم با شما هستم ای رسولخدا!، فرمود: انک الی خیر تو بر خیر و نیکی هستی (اما در زمره این گروه نیستی ).**(طبرسی) در (مجمع البیان) ذیل آیه مورد بحث-این حدیث به طرق دیگر نیز از (ام سلمه) به همین مضمون نیز نقل شده است(به شواهد التنزیل حاکم حسکانی جلد 2 صفحه 56 به بعد مراجعه شود)***
و نیز ثعلبی خود از عایشه چنین نقل می کند: هنگامی که از او در باره جنگ جمل و دخالت او در آن جنگ ویرانگر سؤال کردند (با تاسف ) گفت : این یک تقدیر الهی بود!، و هنگامی که درباره علی (علیه السلام ) از او سؤال کردند چنین گفت : تسئلنی عن احب الناس کان الی رسول الله (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و زوج احب الناس، کان الی رسول الله لقد راءیت علیا و فاطمة و حسنا و حسینا علیهم السلام و جمع رسول الله (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بثوب علیهم ثم قال : اللهم هؤلاء اهلبیتی و حامتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا، قالت : فقلت یا رسول الله ! انا من اهلک قال تنحی فانک الی خیر!: آیا از من در باره کسی سؤال میکنی که محبوبترین مردم نزد پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بودو از کسی میپرسی که همسر محبوبترین مردم نزد رسولخدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بود، من با چشم خود، علی و فاطمه و حسن و حسین را دیدم که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آنها را در زیر لباسی جمع کرده بود و فرمود: خداوندا! اینها خاندان منند و حامیان من، رجس را از آنها ببر و از آلودگیها پاکشان فرما، من عرض کردم ای رسول خدا آیا من هم از آنها هستم ؟ فرمود: دور باش، تو بر خیر و نیکی هستی (اما جزء این جمع نمی باشی ).**(مجمع البیان) (ذیل آیه مورد بحث)***
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 300@@@
این گونه روایات با صراحت می گوید که همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) جزء عنوان اهلبیت در این آیه نیستند.
ب : روایات بسیار فراوانی در مورد حدیث کساء به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده می شود، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم )، علی و فاطمه و حسن و حسین را فرا خواند - و یا به خدمت او آمدند - پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) عبائی بر آنها افکند، و گفت : خداوندا! اینها خاندان منند، رجس و آلودگی را از آنها دور کن، در این هنگام آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس نازل گردید.
دانشمند معروف حاکم حسکانی نیشابوری در شواهد التنزیل این روایات را به طرق متعدد از راویان مختلفی گرد آوری کرده است .**شواهد التنزیل جلد 2 صفحه 31 به بعد***
در اینجا این سؤال جلب توجه می کند که هدف از جمع کردن آنها در زیر کساء چه بوده ؟
گویا پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خواسته است کاملا آنها را مشخص کند و بگوید آیه فوق، تنها درباره این گروه است، مبادا کسی مخاطب را در این آیه تمام بیوتات پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و همه کسانی که جزء خاندان او هستند بداند.
حتی در بعضی از روایات آمده است که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) سه بار این جمله را تکرار کرد: خداوندا اهلبیت من اینها هستند پلیدی را از آنها دور کن (اللهم هؤلاء اهلبیتی و خاصتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا).**در المنثور ذیل آیه مورد بحث***
ج : در روایات فراوان دیگری می خوانیم : بعد از نزول آیه فوق، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) مدت شش ماه، هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه (سلام الله علیها)
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 301@@@
می گذشت صدا می زد: الصلوة یا اهل البیت ! انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا: هنگام نماز است ای اهل بیت !خداوند می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک سازد.
این حدیث را حاکم حسکانی از انس بن مالک نقل کرده است .**شواهد التنزیل جلد 2 صفحه 11***
در روایت دیگری که از ابو سعید خدری از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده می خوانیم : پیامبر این برنامه را تا هشت یا نه ماه ادامه داد!.**شواهد التنزیل جلد 2 صفحه 28 و 29***
حدیث فوق را ابن عباس نیز از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل کرده است .**درالمنثور ذیل آیه مورد بحث***
این نکته قابل توجه است که تکرار این مساله در مدت شش یا هشت یا نه ماه به طور مداوم در کنار خانه فاطمه (علیهاالسلام ) برای این است که مطلب را کاملا مشخص کند تا در آینده تردیدی برای هیچکس باقی نماند که این آیه تنها در شان این گروه نازل شده است به خصوص اینکه تنها خانه ای که در ورودی آن در مسجد پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) باز می شد، بعد از آنکه دستور داد درهای خانه های دیگران به سوی مسجد بسته شود در خانه فاطمه بود و طبعا همیشه جمعی از مردم به هنگام نماز این سخن را در آنجا از پیامبر می شنیدند (دقت کنید).
با اینحال جای تعجب است که بعضی از مفسران اصرار دارند که آیه مفهوم عامی دارد و همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نیز در آن وارد هستند، هر چند اکثریت علمای اسلام اعم از شیعه و اهل سنت آن را محدود به این پنج تن می دانند.
قابل توجه اینکه عایشه همسر پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) که طبق گواهی روایات اسلامی در بازگو کردن فضائل خود و ریزهکاریهای ارتباطش با پیامبر چیزی فروگذار نمی کرد اگر این آیه شامل او می شد قطعا در لابلای سخنانش
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 302@@@
به مناسبتهائی از آن سخن می گفت در حالی که هرگز چنین چیزی از او نقل نشده است .
د: روایات متعددی از ابو سعید خدری صحابی معروف نقل شده که با صراحت گواهی می دهد این آیه تنها در باره همان پنج تن نازل شده است (نزلت فی خمسة : فی رسول الله و علی و فاطمه و الحسن و الحسین (علیهم السلام ).**(شواهد التنزیل) جلد 2 صفحه 25***
این روایات به قدری زیاد است که بعضی از محققین آن را متواتر می دانند.
از مجموع آنچه گفتیم چنین نتیجه می گیریم که منابع و راویان احادیثی که دلالت بر انحصار آیه به پنج تن می کند به قدری زیاد است که جای تردید در آن باقی نمی گذارد تا آنجا که در شرح احقاق الحق بیش از هفتاد منبع از منابع معروف اهل سنت گرد آوری شده، و منابع شیعه در این زمینه از هزار هم می گذرد**به جلد دوم (احقاق الحق) و پاورقیهای آن مراجعه شود***
نویسنده کتاب شواهد التنزیل که از علمای معروف برادران اهل سنت است بیش از 130 حدیث در این زمینه نقل کرده است .**به جلد دوم (شواهد التنزیل) از صفحه 10 تا 92 مراجعه شود***
از همه اینها گذشته پاره ای از همسران پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) در طول زندگی خود به کارهائی دست زدند که هرگز با مقام معصوم بودن سازگار نیست، مانند ماجرای جنگ جمل که قیامی بود بر ضد امام وقت که سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ به هفده هزار نفر بالغ می شد.
بدون شک این ماجرا به هیچوجه قابل توجیه نیست و حتی می بینیم که خود عایشه نیز بعد از این حادثه، اظهار ندامت می کند که نمونه ای از آن
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 303@@@
در بحثهای پیشین گذشت .
عیبجوئی کردن عایشه از خدیجه که از بزرگترین و فداکارترین و با فضیلت ترین زنان اسلام است در تاریخ اسلام مشهور است، این سخن به قدری بر پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) ناگوار آمد که از شدت غضب مو بر تنش راست شد و فرمود: به خدا سوگند که هرگز همسری بهتر از او نداشتم، او زمانی ایمان آورد که مردم کافر بودند و زمانی اموالش را در اختیار من گذاشت که مردم همه از من بریده بودند!.**(استیعاب) و (صحیح بخاری) و (مسلم) (طبق نقل المراجعات صفحه 229-نامه 72)***