این آیه که آخرین آیه سوره فرقان است در حقیقت نتیجه ای است برای تمام سوره، و هم برای بحثهائی که در زمینه اوصاف عباد الرحمن در آیات گذشته آمده است روی سخن را به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) کرده می گوید: بگو پروردگار من برای شما ارج و وزنی نیست اگر دعای شما نباشد (قل ما یعبؤ بکم ربی لو لا دعاؤ کم).
یعبؤ از ماده عبا (بر وزن عبد) به معنی سنگینی است، بنابراین جمله لا یعبا یعنی وزنی قائل نیست، و به تعبیر دیگر اعتنائی نمی کند.
گر چه درباره معنی دعا در اینجا احتمالات زیادی داده شده ولی ریشه همه تقریبا به یک اصل باز می گردد.
بعضی گفته اند دعا به همان معنی دعا کردن معروف است.
بعضی دیگر آنرا به معنی ایمان، و بعضی به معنی عبادت و توحید، و بعضی به معنی شکر و بعضی به معنی خواندن خدا در سختیها و شدائد، تفسیر کرده اند اما ریشه همه اینها همان ایمان و توجه به پروردگار است
@@تفسیر نمونه جلد 15 صفحه 173@@@
بنابراین مفهوم آیه چنین می شود: آنچه به شما وزن و ارزش و قیمت در پیشگاه خدا می دهد همان ایمان و توجه به پروردگار و بندگی او است.
سپس می افزاید: شما تکذیب آیات پروردگار و پیامبران خدا کردید، و این تکذیب دامان شما را خواهد گرفت، و از شما جدا نخواهد شد (فقد کذبتم فسوف یکون لزاما).
ممکن است چنین تصور شود که میان آغاز و پایان آیه تضادی وجود دارد و یا حداقل ارتباط و انسجام لازم دیده نمی شود، ولی با کمی دقت روشن می شود که منظور اصلی این است شما در گذشته آیات خدا و پیامبران او را تکذیب کردید اگر به سوی خدا نیائید و راه ایمان و بندگی او را پیش نگیرید هیچ ارزش و مقامی نزد او نخواهید داشت، و کیفرهای تکذیبتان قطعا دامانتان را خواهد گرفت.**آیه فوق از آیاتی است که میان مفسران بسیار مورد گفتگو است و آنچه در تفسیر آن گفتیم روشنترین تفسیر به نظر می رسد ولی جمعی از مفسران معروف تفسیر دیگری برای آن ذکر کرده اند که خلاصه اش چنین است: خداوند به شما اعتنایی ندارد چرا که تکذیب آیات او کردید مگر اینکه شما را دعوت به سوی ایمان می کند(طبق این تفسیر (دعائکم) از قبیل اضافه مصدر به مفعول است وفاعل آن ضمیری است که به (ربی) بر میگردد اما طبق تفسیری که ما انتخاب کرده ایم دعائکم از قبیل اضافه مصدر به فاعل است و ظاهر اضافه مصدر به ضمیر این است که اضافه به فاعل باشد مگر قرینه ای برخلاف پیدا شود) در اینجا تفسیر سومی نیز برای آیه گفته شده است و آن اینکه هدف بیان این منظور است که شما نوع بشر که غالبا راه تکذیب را پیش گرفته اید نزد خدا ارج و وزنی ندارید مگر اینکه به خاطر آن اقلیتی همچن (عباد الرحمن) که به سوی خدا می آیند و با اخلاص اورا می خوانند(این تفسیر گرچه از نظر معنی و محتوی صحیح است ولی با ظاهر آیه چندان سازگار نیست چرا که ضمیر در دعاوکم و کذبتم ظاهرا به یک گروه باز می گردد نه دو گروه) (دقت کنید)***
از جمله شواهد روشنی که این تفسیر را تایید می کند حدیثی است که امام
@@تفسیر نمونه جلد 15 صفحه 174@@@
باقر (علیه السلام) نقل شده: از آن حضرت سؤال کردند: کثرة القرائة افضل او کثرة الدعاء؟: آیا بسیار تلاوت قرآن کردن افضل است یا بسیار دعا نمودن؟ امام در پاسخ فرمود: کثرة الدعا افضل و قرء هذه الایة: بسیار دعا کردن افضل است و سپس آیه فوق را تلاوت فرمود.**(تفسیر صافی) ذیل آیه مورد بحث-این روایت را تفسیر دیگر نیز باکمی تفاوت نقل کرده اند روایات دیگری که بعضی از امالی شیخ و بعضی از تفسیر علی بن ابراهیم ذیل آیه مورد بحث نقل شده نیز شاهد تفسیر فوق است***
نکته: