در میان مفسران گفتگو است که آیا فقیر و مسکین، مفهوم واحدی دارند و به عنوان تاءکید در آیه فوق ذکر شده اند؟ و بنابراین مصارف زکات، هفت مصرف می شود، و یا اینکه دو مفهوم مخالف دارند؟
غالب مفسران و فقها احتمال دوم را پذیرفتهاند، ولی در میان طرفداران این عقیده، نیز در تفسیر این دو کلمه، گفتگوهای زیادی است، اما آنچه نزدیکتر به نظر می رسد این است که ((فقیر)) به معنی کسی است که در زندگی خود کمبود مالی دارد، هر چند مشغول کسب و کاری باشد و هرگز از کسی سؤال نکند، اما ((مسکین)) کسی است که نیازش شدیدتر است و دستش از کار کوتاه است، و به همین جهت از این و آن سؤال می کند.
شاهد این موضوع، نخست ریشه لغت مسکین است که از ماده ((سکون)) گرفته شده، گویا چنین کسی بر اثر شدت فقر، ساکن و زمینگیر شده است.
دیگر اینکه ملاحظه موارد استعمال این دو کلمه در قرآن معنی فوق را تاءیید
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 7@@@
می کند، از جمله در آیه 16 سوره بلد میخوانیم: او مسکینا ذا متربة: یا مسکین خاک نشینی را اطعام کند و در آیه 8 سوره نساء میخوانیم: و اذا حضر القسمة اولوا القربی و الیتامی و المساکین فارزقوهم: هر گاه خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، در موقع تقسیم ارث، حضور یابند، چیزی از آن به آنها ببخشید از این تعبیر استفاده می شود که منظور از مساکین سائلانی است که گاه در این مواقع حضور می یابند.
و در آیه 24 سوره قلم میخوانیم ان لا یدخلنها الیوم علیکم مسکین: امروز هیچ مسکینی نباید در محوطه زراعت شما حضور یابد! که اشاره به - سائلان است.
همچنین تعبیر به اطعام مسکین یا طعام مسکین در آیات متعددی از قرآن نشان میدهد که مساکین افراد گرسنهای هستند که حتی نیاز به یک وعده غذا دارند.
در حالی که از پارهای از موارد استعمال کلمه ((فقیر)) در قرآن به خوبی استفاده می شود که افراد آبرومندی که هرگز روی سؤال ندارند اما گرفتار کمبود مالی هستند، در مفهوم این کلمه واردند، مانند آنچه در آیه 273 سوره بقره دیده می شود للفقراء الذین احصروا فی سبیل الله لا یستطیعون ضربا فی الارض یحسبهم الجاهل اغنیاء من التعفف: ((انفاق برای فقیرانی است که در راه خدا گرفتار شده اند، و آنچنان ظاهر خویش را حفظ می کنند که جاهل از شدت عفت نفس آنان، چنین می پندارد که غنی و بی نیازند)).
از همه اینها گذشته در روایتی که محمد بن مسلم از امام صادق (علیهالسلام) یا امام باقر (علیهالسلام) نقل کرده می خوانیم که از آن حضرت درباره ((فقیر)) و ((مسکین)) سؤال کردند، فرمود: الفقیر الذی لا یسئل و المسکین الذی هو اجهد منه الذی یسئل: ((فقیر کسی است که سؤال نمی کند، و مسکین حالش از او سخت تر است،
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 8@@@
و کسی است که از مردم سؤال و تقاضا می کند)).**وسائل الشیعه جلد 6 صفحه 144 _ ابواب مستحقین زکات باب 1 حدیث 2.***
همین مضمون در حدیث دیگری از ابو بصیر از امام صادق (علیهالسلام) نقل شده است، و هر دو صراحت در مفهوم فوق دارد.
البته پارهای از قرائن گواهی بر خلاف آنچه در بالا گفتیم می دهد، ولی هر گاه مجموع قرائن موجود را در نظر بگیریم، روشن می شود که حق همان است که در بالا گفته شد.