همانگونه که از آیات متعددی از قرآن مجید استفاده می شود توبه تنها ندامت و پشیمانی از گناه نیست، بلکه باید تواءم با اصلاح و جبران نیز باشد، این جبران مخصوصا ممکن است به صورت کمکهای بلا عوض به نیازمندان باشد چنانکه در آیات فوق، و در داستان ((ابو لبابه)) خواندیم.
و این تفاوت نمی کند که گناه یک گناه مالی باشد، یا گناه دیگر، همانگونه که در مسئله متخلفان از جنگ تبوک خواندیم، در واقع هدف این است که روح آلوده به گناه، با عمل صالح و شایسته ای شستشو شود، و پاکی نخستین و فطری را بازیابد.
در آیه بعد بحثهای گذشته را به شکل تازه ای تاءکید می کند و به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) دستور می دهد که به همه مردم این موضوع را ابلاغ کن ((و بگو اعمال و وظائف خود را انجام دهید، و بدانید هم خدا و هم رسولش و هم مؤمنان اعمال شما را خواهند دید)) (و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون).
اشاره به اینکه کسی تصور نکند اگر در خلوتگاه یا در میان جمع عملی را انجام می دهد از دیدگاه علم خدا مخفی و پنهان می ماند، بلکه علاوه بر خداوند، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) و مؤمنان نیز از آن آگاهند.
توجه و ایمان به این حقیقت چه اثر عمیق و فوق العاده ای در پاکسازی اعمال و نیات دارد، معمولا اگر انسان حس کند حتی یکنفر مراقب او است وضع خود را چنان می کند که مورد ایراد نباشد تا چه رسد به اینکه احساس نماید که خدا و پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) و مؤمنان از اعمال او آگاه می شوند.
این آگاهی مقدمه پاداش و یا کیفری است که در جهان دیگر در انتظار او است، لذا به دنبال این جمله می افزاید: و به زودی به سوی کسی که آگاه
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 125@@@
از پنهان و آشکار است باز می گردید، و شما را به آنچه عمل کرده اید خبر می دهد و بر طبق آن جزا خواهد داد (و ستردون الی عالم الغیب و الشهادة فینبئکم بما کنتم تعملون).
نکته ها