تربیت
Tarbiat.Org

قرآن در آیینه نهج ‏البلاغه
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

لزوم کسب صلاحیت در فهم و تفسیر قرآن

بدیهی است فهم قرآن و تفسیر آن در صلاحیت هر کسی نیست. چنان که فهم مطالب دقیق علمی در هر رشته و زمینه‏ای در صلاحیت هر کسی نیست. فهم معادلات پیچیده ریاضی یا دقایق سایر علوم، تنها در صلاحیت متخصصان آن علوم است و غیر متخصصان نه تنها از اظهار نظر درباره آنها عاجزند و اظهار نظر آنها فاقد هر گونه ارزش است.
در مورد فهم و تفسیر قرآن نیز اظهار نظر کسانی که با علوم و معارف دینی آشنا نیستند فاقد هر گونه ارزش و اعتباری است. هر چند قرآن به لسان بلیغ و آشکار نازل شده است تا مردم بفهمند و بدان عمل کنند؛ لکن چنان نیست که عمق معارف آن برای همگان در یک سطح قابل فهم باشد. آنچه از قرآن برای عموم مردم قابل فهم است همان سطحی از معناست که خود قرآن می‏فرماید ما با بیانی روشن قرآن را نازل کردیم؛ یعنی قرآن به نحوی نازل شده است که هر کس با زبان و اصول و قواعد دستور زبان عربی آشنا باشد و روح بندگی بر او حاکم باشد می‏تواند از قرآن استفاده کند و در حد فکر و معرفت خود از آن بهره‏مند شود. اما رسیدن به عمق معانی و معارف قرآن نیاز به مقدمات و تعقل و تدبر دارد. در این زمینه قرآن می‏فرماید: انا انزلناه قرآنا عربیا لعلکم تعقلون،(43) یا انا جعلناه قرآنا عربیا لعلکم تعقلون.(44) به طور کلی آیاتی که انسان را به تدبر و تعقل درباره قرآن و معارف آن فرا می‏خواند به ما می‏گوید به ظواهر قرآن اکتفا نکنید؛ بلکه با تدبر و تعقل و با استفاده از معارف اهل بیت علیهم‏السلام به عمق و دقایق معارف قرآن پی‏ببرید و از این گنجینه علم الهی بیش از پیش استفاده کنید. بنابراین فهم قرآن و تفسیر معارف بلند آن، تنها در صلاحیت متخصصان و آشنایان به علوم اهل بیت است. چنان نیست که هر کس از گرد راه برسد حق اظهار نظر داشته باشد و بدون کمترین اطلاعی از معارف دینی و اصول و قواعد تبیین و تفسیر، بتواند به عنوان قرائت جدید درباره دین و احکام و معارف آن سخن بگوید.