به نظر میرسد برای موفقیت در هر برنامه و سیاستی، به خصوص در زمینه مسایل تربیتی و فرهنگی و اجتماعی، سه شرط اساسی وجود دارد.
1- درستی و صحت برنامه در جهت رسیدن به هدف مورد نظر؛
2- ایمان و باور نسبت به برنامه و دستورالعملهای آن؛
3- عمل بر مبنای احکام و دستورالعملهای مطرح شده در برنامه.
بدیهی است که کدام از شروط سه گانه منتفی باشد کارآیی برنامه مذکور آن طور که باید به ظهور نمیرسد و هدف مورد نظر محقق نمیشود.
همه ما میگوییم قرآن کلام خدا و برنامه زندگی ما مسلمانان است. اما گفتن تنها و اقرار به این مطلب کافی نیست. اقرار و اظهار در صورتی ایمان به قرآن و دستورات حیات بخش آن محسوب میشود که از اعتقاد و باور قلبی حکایت کند و انسان از عمق جان به قرآن و دستورات امید بخش آن ایمان داشته باشد و در مقابل سخنان و پیامهای الهی تسلیم محض باشد. با چنین ایمان و اعتقاد و باوری است که شرط کارآیی قرآن در هدایت جامعه، یعنی عمل بر مبنای دستورات حیات بخش قرآن، تحقق پیدا میکند.
قرآن کریم میفرماید: ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین. الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون. و الذین یومنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالاخره هم یوقنون. اولئک علی هدی من ربهم و اولئک هم المفلحون؛(27) آن کتاب الهی که هیچ جای تردید در آن نیست هدایتگر پرهیزکارانی است که ایمان به غیب دارند و نماز را به پا میدارند و از آنچه ما به آنها روزی دادیم انفاق میکنند؛ کسانی که به احکام و دستوراتی که به صورت قرآن بر تو نازل شده ایمان میآورند و کتب آسمانی پیش از تو را باور و به قیامت یقین دارند. چنین انسانهایی از هدایت پروردگارشان بهرهمندند و به رستگاری میرسند.
البته توجه داریم که ایمان دارای درجاتی است و جامعه اسلامی در صورتی میتواند با غلبه بر مشکلات و پیروزی بر دشمنان خود به عزت و عظمت و به تعبیر قرآن کریم فلاح و رستگاری دنیوی و اخروی امیدوار باشد که دستاندرکاران فرهنگی جامعه به حکومت دینی و دستورات و احکام قرآن ایمان و از صمیم قلب باور داشته باشند، نه آن که تنها با استفاده ابزاری از دین و فرهنگ دینی مردم، برای کسب وجاهت، خود را معتقد به قرآن معرفی کنند.
در قرآن کریم از انسانهایی که به احکام و دستورات الهی ایمان ندارند و تنها برای فریب مسلمانان و رسیدن به مقاصد دنیوی خود اظهار ایمان میکنند به نام منافقین یاد میشود. خصوصیات ظاهری و باطنی و رفتاری این گروه در آیات متعددی از قرآن کریم بیان شده است.
به هر حال نکتهای که در این جا بر آن تاکید مینماییم این است که اگر بخواهیم بر اساس دستورات قرآن زندگی کنیم و این کتاب آسمانی مردم ما را سعادتمند کند، میباید همه مردم و به خصوص دست اندرکاران امور فرهنگی جامعه به قرآن ایمان و اعتقاد داشته باشند و در مقابل این کتاب الهی تسلیم باشند؛ تسلیمی ابراهیم گونه که بر اساس آن، دستورات حیات بخش قرآن را بدون چون و چرا پذیرا باشند.