چنان که در جای خود بیان شده است یکی از مقامات پیامبر صلی الله علیه و آله غیر از مقام تلقی وحی و ابلاغ آن، مقام تبیین وحی و تفصیل احکام و دستورات الهی است. قرآن کریم به صورت مجموعهای از قوانین و کلیات احکام بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است که خود در مقام تبیین و تفصیل احکام و جزئیات آن نبوده است و جز در موارد معدودی، تفصیل و تبیین آنها را به عهده پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهمالسلام نهاده است. به عنوان مثال قرآن به صورت کلی امر به نماز میکند و از مسلمانان میخواهد که نماز بخوانند، اما این که نماز چیست و چند رکعت است و کیفیت خواندن آن چگونه است و شرایط و جزئیات آن کدام است، در قرآن بیان نشده است. تفصیل این حکم کلی و امثال آن را بر عهده پیامبر صلی الله علیه و آله گذاشته است. بنابراین، تفسیر و تبیین احکام الهی به عهده پیامبر صلی الله علیه و آله و از مقامات آن حضرت است. قرآن نیز مقام تبیین وحی را مورد توجه قرار میدهد و آن را از وظایف پیامبر بر میشمرد: و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم؛(47) و ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آنچه را برای مردم فرو فرستاده شده است تبیین کنی. بعید نیست که مقصود از تعلیم در آیاتی نظیر 164 آل عمران که تعلیم را در کنار تلاوت آورده است نیز بیانگر جایگاه و مقام پیامبر صلی الله علیه و آله در تبیین و تفسیر وحی و قرآن باشد.
در واقع پیامبر صلی الله علیه و آله آن گاه که در مقام ابلاغ وحی بر میآیند دو وظیفه مهم بر عهده دارند، یکی آن که کلام وحی را بر مردم قرائت و تلاوت کنند و دیگر این که مقاصد و مضامین آیات را برای آنان تبیین و تفسیر کنند و آنها را با احکام و معارف قرآن آشنا نمایند. قرآن میفرماید: لقد من الله علی المومنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین؛(48) خدا بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولی از خودشان در میان آنان برانگیخت تا برای آنها آیات خدا را تلاوت کند و نفوسشان را از هر نقص و آلایش پاک گرداند و به آنها احکام شریعت و حقایق حکمت را بیاموزد، هر چند پیشتر از آن گمراهی آنان آشکار بود. در این آیه و آیات مشابه آن، وظیفه نخست، یعنی خواندن و قرائت آیات با تعبیر یتلوا بیان شده است و برای بیان وظیفه دوم، یعنی تفسیر و تبیین مضامین و احکام، از تعبیر تعلیم استفاده شده است. در نتیجه، تبیین وحی و تفصیل احکام الهی و تفسیر قرآن کریم به معنای مذکور، کاری است که جز در صلاحیت پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهمالسلام نیست؛ زیرا تنها آنان هستند که با علم خدادادی به علوم و معارف الهی آشنایند.