هر چند قرآن کریم، چنان که خود میگوید، به زبان روشن و آشکار نازل شده است و هر کس در حد فهم و استعداد خود میتواند از این کتاب آسمانی بهرهمند شود؛ لکن توجه به این نکته ضروری است که قرآن از فصیحترین و بلیغترین محسنات کلامی و بیانی برخوردار است و بدیهی است که توجه به نکات مذکور نیز از شرایط اساسی استفاده صحیح و درست از قرآن کریم است.
گاه در قرآن کریم چنین است که آیهای حکمی را به صورت عام و کلی بیان میکند و در آیه دیگری محدوده آن حکم را روشن میکند. یا در آیهای حکمی را به صورت مطلق بیان کرده است و از آیه دیگری قید و شرط آن استفاده میشود. بیان مطلب از طریق مثال و استفاده از کنایه و استعاره و مجاز و امثال آنها نیز از شیوههایی است که در قرآن به کار رفته است و چون مخاطب قرآن انسانها هستند و شیوههای مذکور از محسنات کلام انسانی و عقلایی در بیان مقصود محسوب میشود، قرآن نیز از شیوههای مذکور به زیباترین نوع ممکن در بیان احکام و معارف خود استفاده میکند. بنابراین، شیوههای به کار رفته در قرآن همان شیوهای است که عقلا در بیان مقاصد خویش به کار میگیرند، با این تفاوت که نوع و کیفیت استفاده از هنرهای بیانی که در قرآن بکار رفته است از نظر مرتبه و زیبایی و شیوایی، با به کارگیری محسنات مذکور در کلام آدمی قابل مقایسه نیست. دلیل این امر نیز آن است که قرآن کریم کلام خدای متعال است که به فصیحترین و بلیغترین بیان پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است و اصول فن فصاحت و بلاغت را به بشر آموخته است. این کتاب، با زیباترین، شیواترین و رساترین بیان مردم را به توحید و هدایت و تکامل و سعادت فرا خوانده است.
خلاصه و نتیجه مباحث بخش پایانی این فصل در یک جمله این است: توجه به نکات و محسنات کلامی به کار رفته در قرآن، در کنار نکات قبلی، از شرایط ضروری فهم آن است که عدم توجه به آنها بی شک بدفهمی و تفسیر نابجا را در پی خواهد داشت.