از جمله ای که در پایان آیه قبل گذشت و در آن دستور به احسان و تقوی و پرهیزگاری داده شده بود، یک نوع تهدید در مورد شوهران استفاده می شود، که آنها باید مراقب باشند کمترین انحرافی از مسیر عدالت در مورد همسران خود پیدا نکنند، اینجا است که این توهم پیش میاید که مراعات عدالت حتی در مورد محبت و علاقه قلبی امکانپذیر نیست، بنابراین در برابر همسران متعدد چه باید کرد؟.
آیه مورد بحث به این سؤال پاسخ میگوید که ((عدالت از نظر محبت، در میان همسران امکانپذیر نیست، هر چند در این زمینه کوشش شود.))
(و لن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء و لو حرصتم).
از جمله و لو حرصتم استفاده میشود که در میان مسلمانان، افرادی بودند که در این زمینه سخت کوشش می کردند و شاید علت کوشش آنها دستور مطلق به عدالت در آیه 3 همین سوره بوده است، آنجا که میفرماید:
فان خفتم الا تعدلوا فواحدة.
بدیهی است یک قانون آسمانی نمیتواند بر خلاف فطرت باشد، و یا تکلیف به ((ما لا یطاق)) کند، و از آنجا که محبتهای قلبی، عوامل مختلفی دارد که بعضا از اختیار انسان بیرون است، دستور به رعایت عدالت در مورد آن داده نشده است، ولی نسبت به اعمال و رفتار و رعایت حقوق در میان همسران که برای انسان، امکانپذیر است روی عدالت تاکید شده است.
در عین حال برای اینکه مردان از این حکم، سوء استفاده نکنند بدنبال
@@تفسیر نمونه جلد 4 صفحه 154@@@
این جمله میفرماید: ((اکنون که نمیتوانید مساوات کامل را از نظر محبت، میان همسران خود، رعایت کنید لا اقل تمام تمایل قلبی خود را متوجه یکی از آنان نسازید، که دیگری بصورت بلا تکلیف در آید و حقوق او نیز عملا ضایع شود)).
(فلا تمیلوا کل المیل فتذروها کالمعلقة).
و در پایان آیه به کسانی که پیش از نزول این حکم، در رعایت عدالت میان همسران خود کوتاهی کرده اند هشدار میدهد که ((اگر راه اصلاح و تقوا پیش گیرند و گذشته را جبران کنند خداوند آنها را مشمول رحمت و بخشش خود قرار خواهد داد)).
(و ان تصلحوا و تتقوا فان الله کان غفورا رحیما).
در روایات اسلامی مطالبی درباره رعایت عدالت در میان همسران نقل شده که عظمت این قانون را مشخص می سازد، از جمله اینکه: در حدیثی میخوانیم علی (علیه السلام) در آن روزی که متعلق به یکی از دو همسرش بود، حتی وضوی خود را در خانه دیگری نمی گرفت**تفسیر تبیان جلد 3 صفحه 350.*** و درباره پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) میخوانیم که حتی به هنگام بیماری در خانه یکی از همسران خود، توقف نمیکرد**همان*** و درباره معاذ بن جبل نقل شده که دو همسر داشت و هر دو در بیماری طاعون با هم از دنیا رفتند، او حتی برای مقدم داشتن دفن یکی بر دیگری از قرعه استفاده کرد، تا کاری بر خلاف عدالت انجام نداده باشد.**همان***