آیه
قَالُواْ رَبَّنَآ أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَأَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلْ إِلَی خُرُوجٍ مِّن سَبِیلٍ
ترجمه
کفّار گویند: «پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی. اینک به گناهان خود اعتراف کردیم؛ پس آیا برای بیرون رفتن (از دوزخ) راهی هست؟»
نکته ها
مراد از دو بار مردن، ظاهراً مرگ در پایان عمر و مرگ در پایان برزخ است و مراد از دو بار زنده شدن، زنده شدن در برزخ و زنده شدن در قیامت است. گرچه بعضی گفتهاند: مراد از دو مرگ، یکی زمان قبل از پیدایش انسان و یکی پایان عمر اوست و مراد از دو بار زنده شدن زمان پیدایش انسان در دنیا و زمان قیامت است و دلیل حرف خود را آیهی «کنتم امواتا فاحیاکم ثم یمیتکم ثم یحییکم»**بقره، 28.*** آوردهاند، لیکن آنچه گفتیم بهتر است، زیرا در آیه میراندن مطرح است نه مرده بودن قبل از تولّد.
آرزوی جانسوز دوزخیان برای بازگشت به دنیا بارها در قرآن مطرح شده است:
گاهی میگویند: آیا راه بازگشتی وجود دارد؟ گاهی آرزو میکنند کاش به دنیا باز میگشتند و نیکوکار میشدند و گاهی عاجزانه میگویند: پروردگارا! ما را به دنیا بازگردان تا عمل صالح انجام دهیم. آیات ذیل، این حقایق را بیان میکند:
«هل الی مردّ من سبیل»** شوری، 44.*** آیا راهی برای بازگشت هست؟
«لو انّ لی کرّةً فاکون من المحسنین»**زمر، 58.*** ای کاش عمری دیگر بود تا از نیکوکاران میشدم.
«ربّنا اخرجنا منها فان عدنا فانا ظالمون»**مؤمنون، 107.*** پروردگارا! ما را از اینجا خارج کن، اگر دوباره بازگشتیم ستمکاریم.
«ربّ ارجعون لعلّی اعمل صالحاً»**مؤمنون، 100.*** پروردگارا! مرا بازگردان تا عمل نیک انجام دهم.
«فارجعنا نعمل صالحا»**سجده، 12.*** ما را بازگردان تا کار نیک انجام دهیم.
پیام ها
1- تکرار کلمهی «اثنتین» در کنار آرزوی خروج از آتش، نشانهی آن است که کافران میگویند: پروردگارا! تو ما را بارها زنده کردهای و میراندهای، یک بار دیگر نیز ما را زنده کن و نجات ده. «امتّنا اثنتین و احییتنا اثنتین»
2- کفّار، روزی به قدرت الهی ایمان خواهند آورد. کسانی که میگفتند: «ما یهلکنا الاّ الدهر»**جاثیه، 24.*** امروز میگویند: «امتّنا اثنتین و احییتنا اثنتین»
3- در دادگاههای دنیوی، گاهی اعتراف زمینهی تخفیف مجازات است، امّا در آخرت چنین نیست. «فاعترفنا بذنوبنا فهل الی خروج من سبیل»
4- اگر توبه قبل از مرگ و به موقع باشد، دعای فرشتگان و لطف خدا را در پی دارد «فاغفر للذّین تابوا...» ولی اگر به هنگام مرگ یا پس از آن باشد، بی اثر است و مجرم پاسخ مثبتی دریافت نمیکند. «فهل الی خروج من سبیل»
5 - عجز و نیاز دوزخیان به قدری است که برای نجات خود به لحظهای خروج از دوزخ قانعند. «فهل الی خروج من سبیل»