آیه
وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ
ترجمه
و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانید تا برای شما اجابت کنم. همانا کسانی که از عبادت من سر باز زده و تکبّر میورزند به زودی با سرافکندگی به جهنّم وارد میشوند».
نکته ها
سؤال: با این که خداوند وعدهی استجابت داده است، «اُدعونی استجب لکم» چرا برخی دعاهای ما مستجاب نمیشود؟
پاسخ: الف) بعضی اعمال نظیر گناه و ظلم و خوردن لقمهی حرام و عفو نکردنِ کسانی که از ما عذرخواهی میکنند، مانع استجابت دعا میشود.
ب) گاهی مستجاب شدن دعای ما نظام آفرینش را به هم میریزد، نظیر دانش آموزی که در امتحان جغرافیا در پاسخ این سؤال که آیا سطح دریاها بالاتر است یا کوهها؟ چون به اشتباه نوشته بود «سطح دریاها بالاتر است!» از خداوند خواسته بود که این دو را جا به جا کند تا او نمرهی قبولی بگیرد!
به هر حال خداوند همان گونه که قادر است، حکیم نیز هست.
ج) گاهی آن دعا مستجاب نمیشود، ولی مشابه آن مستجاب میشود.
د) گاهی اثر دعا در آیندهی خود انسان یا خانواده و نسل او یا در قیامت نتیجه میدهد و فوری مستجاب نمیشود.
هر دعایی که مستجاب نشود در حقیقت دعا نیست، چون دعا به معنای طلب خیر است و بسیاری از خواستههای ما شرّ است نه خیر.
آداب دعا در قرآن
1. دعا همراه ایمان و عمل صالح باشد. «یستجیب الذّین آمنوا و عملوا الصالحات»**شوری، 26.***
2. با اخلاص باشد. «فادعوا اللّه مخلصین له الدین»**مؤمن، 14.***
3. با تضرّع و مخفیانه باشد. «ادعوا ربّکم تضرعاً و خُفیة»**اعراف، 55.***
4. با بیم و امید باشد. «و ادعوه خوفاً و طمعاً»**اعراف، 56.***
5. در ساعاتی خاص باشد. «یدعون ربّهم بالغداة و العشی»**انعام، 52.***
پیام ها
1- گفتگو با خداوند، کلید رشد و تربیت انسان است. «قال ربّکم اُدعونی»
2- میان دعای انسان و ربوبیّت خداوند، رابطهای تنگاتنگ است. (اکثر دعاهای قرآن همراه «ربّنا» آمده است). «ربّکم اُدعونی»
3- خداوند، از ما خواسته که به درگاه او دعا کنیم. «قال ربّکم اُدعونی»
4- در دعا فقط خدا را بخوانیم، نه خدا و دیگران را در کنار هم. «اُدعونی»
5 - خداوند نیازهای ما را میداند، ولی دستور دعا نشانهی آن است که درخواست ما آثاری دارد. «ادعونی»
6- بین دعا و استجابت هیچ فاصلهای نیست. «ادعونی استجب» (حتّی حرف «فاء» یا «ثمّ» نیامده است. اگر میفرمود: «فاستجب» یعنی بعد از مدّت کمی مستجاب میکنم و اگر میفرمود: «ثم استجب» یعنی بعد از مدّت طولانی.)
7- در دعا و اجابت واسطهای در کار نیست. «اُدعونی استجب»
8 - استجابت دعا وعده الهی است. «اُدعونی استجب لکم»
9- اگر دعایی مستجاب نشد لابد به سود ما نبوده است، چون فرمود: «استجب لکم» آنچه را به نفع شما باشد مستجاب میکنم.
10- دعا نکردن، نشانهی تکبّر است. «یستکبرون»
11- دعا، درمان تکبّر است. «یستکبرون عن عبادتی»
12- دعا، خود عبادت است. «یستکبرون عن عبادتی»
13- دعا عبادتی مخصوص و الهی است. «عبادتی»
14- مجازات خداوند عادلانه و متناسب با نوع رفتار و کردار آدمی است. استکبار امروز، سرافکندگی فردا را به دنبال دارد. «یستکبرون - داخرین»