«ثُمَّ جَعَلْتَ أَجْرَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَوَدَّتَهُمْ فِی كِتَابِكَ فَقُلْتَ «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی»(19) وَ «قُلْتَ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ»(20) وَ «قُلْتَ مَا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاّ مَنْ شَاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلا»(21) فَكَانُوا هُمُ السَّبِیلَ إِلَیْكَ وَ الْمَسْلَكَ إِلَی رِضْوَانِكَ»
آنگاه تو ای پروردگار! در قرآنت اجر و مزد رسالت پیغمبرت را محبت و دوستی امت نسبت به ذیالقربای آن حضرت، یعنی اهل بیت قرار دادی، و به پیامبرت فرمودی که بگو: من از شما امت اجر رسالتی جز مودّت نزدیکان و خویشاوندانم، چیز دیگری نمیخواهم و باز فرمودی: همان اجرِ رسالتی را هم كه خواستم باز به نفع شما خواستم، و باز فرمودی بگو: من از شما امت اجر رسالتی نمیخواهم جز آنكه شما راه خدا را پیش گیرید. پس اهل بیت رسول، همان طریق و مسیر رسیدنِ بندگان به خوشنودی تو میباشند.
چنانچه ملاحظه میفرمایید؛ پس از توجه به مقام طهارت تکوینی اهلالبیت(ع) و روشنشدن این نکته که خداوند عدهای را در بین انسانها طوری پرورانده است تا امت اسلام ملاک عملی حق و باطل را بشناسند. در این فراز متذکر چند آیه از قرآن در مورد اهلالبیت و ذِیالقربای پیامبر«صلواةاللهعلیهم» میشوید. خداوند در سوره شوری آیه 23 به پیامبرش دستور داد که «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرا إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی»؛ بگو اجر رسالت مرا نمیدهید مگر اینکه ذِیالقربی را مورد مودّت خود قرار دهید.
خلاصة نظر علامهطباطبایی(ره) در تفسیر قیم المیزان در این رابطه عبارت است از:
«ای پیامبر! در رابطه با اجر رسالت هم بگو: اجری در رابطه با آن نمیخواهم مگر دوستی نزدیکانم -که استثناء در اینجا منقطع است- و با توجه به اینکه در سوره سبأ آیه 48 میفرماید: همان اجر رسالتی را هم كه خواستم باز به نفع شما خواستم. پس معلوم است که این اجر و مودّتِ ذیالقربی باز در رابطه با استجابت دعوت رسولالله(ص) و ادامة دینداری امت اسلام است. زیرا اسلام هرگز مردم را دعوت نمیکند به اینکه خویشاوندان پیامبر(ص) را به خاطر اینکه خویشاوندان او هستند دوست بدارند، بلکه این محبت، «محبت فیالله» است بدون اینکه مسئله خویشاوندی، کمترین دخالتی در آن داشته باشد. و صلة رحم غیر از محبت به رحم است، چون اسلام بر هر محبتی بهجز محبت به خدا خط بطلان کشیده است و با توجه به اخبار زیادی که از طریق شیعه و سنی وارد شده همة آنها آیه را به مودّت عترت تفسیر کردهاند. و طایفة دیگر روایات که مردم را در جهت فهم کتاب خدا به اهلالبیت(ع) ارجاع داده است، کمک میکند تا متوجه باشیم منظور از واجبکردن مودّت اهلالبیت و اجر رسالت قراردادن آن مودّت، تنها این بوده است که این محبت وسیلهای گردد تا مردم را به ایشان رجوع دهد و اهلالبیت مرجع علمی قرار گیرند. لذا مودّتی که اجر رسالت فرض شده است چیزی ماورای خود رسالت و دعوت دینی و بقاء و دوام آن نیست. در واقع همان است که بگوید: «من هیچ اجری نمیخواهم» و با توجه به آیه 90 سوره انعام که میگوید: «...قُل لاَّ أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرَیٰ لِلْعَالَمِینَ» بگو: این اجری که در برابر رسالتم به شما پیشنهاد میکنم که همان مودت فیالقربی باشد، چیزی نیست جز «ذکْریٰ لِلْعالمین»، تذکر و هشیارباشی است برای عالمیان، و وسیلهای برای بشریت است تا مردم معارف دین را از اهلالبیت(ع) بگیرند، نفعی است که عاید خود بشر میشود نه عاید عترت. مضافاً که در آیه 57 سوره فرقان میفرماید: «قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَیٰ رَبِّهِ سَبِیلاً» یعنی مزد من در انجام رسالت این است که اگر یکی از شماها بخواهد راهی به سوی پروردگارش اتخاذ کند و دعوت مرا به اختیار بپذیرد، همین مزد من است. پس در دعوت به مودّت ذِیالقربی چیزی جز خود دعوت در کار نیست».(پایان سخن علامه طباطبایی(ره)).
چنانچه ملاحظه میفرمایید در آیه 57 سوره فرقان میفرماید: «قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَن شَاء أَن یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلاً»، ای پیامبر بگو: در مورد قرآن و رسالت خود چیزی نمیخواهم مگر آنکسی که بخواهد راه پروردگارش را بگیرد، یعنی اجر رسالت من همان کسی است که به سوی پروردگارش سیر میکند، یعنی شکرانة این کار از ناحیة خدا، خود این شخص است که راه پروردگار را پیشه کرده است. پس از طرفی فرمود: اجر رسالت من مَودّة فیالقربی است، از طرفی دیگر میفرماید: اجر رسالت من آن کسی است که راه خدا را پیشه کند. پس معلوم است ذیالقربی راه خدایند و هر کدام همان کسی هستند که به نحو مطلق راه الهی را پیشه کردهاند، چون کسی که در حدّ محدودی راه الهی را پیشه کرده است نمیتواند اجر رسالت باشد، چون اجر رسالت و قرآن باید چیزی در حدّ قرآن و رسالت باشد و کسی که تماماً و در تمام ابعاد اتخاذ سبیل اِلی رَبّه کرده باشد مصداق کامل اجر رسالت است که همان ائمه معصومین(ع) و در حال حاضر حضرت صاحبالزمان(عج) هستند.
ابنعباس نقل میکند که چون آیه «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرا إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی» نازل شد، اصحاب عرض کردند: یا رسولالله! أقربای شما که خدایتعالی مودّتشان را بر ما واجب کرده چه کسانیاند؟ حضرت فرمودند: علی و فاطمه و فرزندان ایشان، و این مودّت را که نام بردم، مزد من نیست بلکه برای آن است که بهوسیلة آن، از آنان پیروی شود و موجبات سعادت دنیا و آخرت خود را فراهم سازند و لذا فرمود: «... مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ ...» و این مودّت اقربای من برای شماست.(22)
با تدبر در همین آیات است که در آخر این فراز از دعا به خداوند عرضه میداری: این خانواده هستند که راه به سوی تو و وسیلة جلب رضایت تو میباشند.
پس از توجه به مقام نبوت نبی اکرم(ص) و عنایاتی که خداوند به آن حضرت فرمود و امکاناتی که برای حفظ و ادامة دین او مرحمت فرمود، دعای ندبه وارد فراز بعدی میشود که آن عبارت است از توجه به مقام علی(ع) و نقش آن حضرت در حفظ و ادامة اسلام.