بعد از طرح سیر انبیاء(ع) در طول تاریخ بشر و علت حضور همیشگی آنها، در این دعا شروع میكنی راجع به جایگاه و مقام پیامبر اسلام(ص) مفصّل سخن میگویی كه آخرین پیامبر(ص) در عالم بشری و در تاریخ چه جایگاهی داشته است، متذکر مقام معراجی و وسعت شخصیت آن حضرت و گسترة علم آن حضرت میشوی و اینکه خداوند به او وعده داد که «دشمنان تو را مرعوب تو مینمایم،(6) و از طرف ملائکه مقرب، تو را و دین تو را حفظ و بر همة ادیان پیروز میگردانم».(7) و نکات ظریف دیگر که در پیش خواهد آمد و آن عبارت است از:
«فَكَانَ كَمَا انْتَجَبْتَهُ سَیِّدَ مَنْ خَلَقْتَهُ وَ صَفْوَةَ مَنِ اصْطَفَیْتَهُ وَ أَفْضَلَ مَنِ اجْتَبَیْتَهُ وَ أَكْرَمَ مَنِ اعْتَمَدْتَهُ».
و او یعنی آخرین پیامبر(ص) چنان او را به رسالت برگزیدی، که سید و بزرگ خلایق بود و عصارة پیامبرانی كه به رسالت انتخاب فرمودی، و افضل از هركس كه برگزیدة توست وگرامیتر از تمام پیامبرانی كه معتمد تو بودند.
زیرا مقام آخرین پیامبر، مقامِ جامعیت همة اسمائی است که خداوند بر همة پیامبرانش متجلی نموده و او مقام جامعیت برزخ کبری است. به طوری که همة اسماء الهی به نحو جامعیت در مقام آن حضرت جمع است بدون آنکه اسمی بر اسمی غلبه داشته باشد، همانطور که ربّ آن حضرت که «اسم اعظمالله» است چنین است.(8)
«قَدَّمْتَهُ عَلَی أَنْبِیَائِكَ وَ بَعَثْتَهُ إِلَی الثَّقَلَیْنِ مِنْ عِبَادِكَ وَ أَوْطَأْتَهُ مَشَارِقَكَ وَ مَغَارِبَكَ».
بدین جهت او را بر همه رسولانت مقدم داشتی و بر تمام بندگانت از جن و انس مبعوث گردانیدی و شرق و غرب عالمت را زیر قدم فرمان رسالتش گستراندی.
در همین رابطه آن حضرت(ص) میفرمایند: «زُوِیَتْ لِی الْاَرْضُ فَأُرِیتُ مَشارِقَها وَ مَغارِبَهَا وَ سَیبْلُغُ مُلْکُ اُمَّتی مَا زُوِیَ لِی مِنْها».(9) زمین برای من جمع شد، پس شرق و غرب آن به من نشان داده شد، و به زودی سلطه و اقتدار امتم به آنچه برای من نمایان شد، خواهد رسید.
در این فراز متذکر وسعت زمینی و زمانی و تاریخی و جغرافیایی اسلام خواهی بود. و سپس عرضه میداری:
«وَ سَخَّرْتَ لَهُ الْبُرَاقَ وَ عَرَجْتَ بِهِ (بِرُوحِهِ) إِلَی سَمَائِكَ وَ أَوْدَعْتَهُ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا یَكُونُ إِلَی انْقِضَاءِ خَلْقِكَ».
و براق را مُسَخَّر او فرمودی و به وسیلة آن او را بهسوی آسمان خود به معراج بردی و علم گذشته و آینده، تا انقضاء خلقت را در جان او به ودیعت سپردی.
این فراز به معراج آن حضرت اشاره دارد که اول سورة إسراء متذکر آن شده است و ما را متوجه این قاعدة مهم میگرداند که پیامبرِ دینی که باید تا قیامت تمام مناسبات بشریت را مدیریت کند چگونه از همة اسرار عالم آگاه شده و بر اساس همان آگاهیها دین خود را به بشریت اعلام فرموده است.
«ثُمَّ نَصَرْتَهُ بِالرُّعْبِ وَ حَفَفْتَهُ بِجَبْرَئِیلَ وَ مِیكَائِیلَ وَ الْمُسَوِّمِینَ مِنْ مَلائِكَتِكَ وَ وَعَدْتَهُ أَنْ تُظْهِرَ دِینَهُ عَلَی الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ».
و آنگاه او را با ایجاد رعبی که در دل دشمنانش ایجاد فرمودی، بر آنها پیروز گردانیدی و جبرئیل و میكائیل و دیگر فرشتگانِ با اسم و رسم و مقام را گرداگردش فرستادی، و به او پیروزی دینش را بر تمام ادیان عالم، بر خلاف میل مشركان، وعده فرمودی.
در این فراز متوجه ارادة خداوند میشوی نسبت به مددهایی که به پیامبر اسلام(ص) و به اسلام نموده است، تا به عنوان آخرین و کاملترین دین، جایگاه خود را در کلّ زمین محکم نماید. عرضه میداری؛ آن پیامبر را با رعب و ترسی که در دل دشمنانش انداختی و میاندازی، یاری نمودی و یاری میکنی. که اشاره است به قسمتی از آیه 12 سوره انفال که خداوند میفرماید: «سَأُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذینَ کَفَرُوا الرُّعب»(10) به زودی در قلب کافرانی که با تو مقابله میکنند، رعب و وحشت ایجاد میکنم.
در همین راستا پیامبر خدا(ص) در حدیثی که خصوصیات دین خود را بر میشمارند، میفرمایند: «.... وَ نُصِرْتُ بِالرُّعْب ...»(11) و از طریق رعبی که خداوند در دل دشمنان اسلام میاندازد من یاری شدم.
و در ادامة این فراز از دعا متذکر مددهای ملائکه الهی میشوی که نمیگذارند این دین در توطئه دشمنانش دفن شود تا آنجایی که بر خلاف میل و نقشة مشرکان، بر همة ادیان پیروز میگردد.(12) که این اشاره به ظهور نهایی آن دین در آخرالزمان با حاکمیت نور چشم انبیاء و اولیاء یعنی حضرت صاحبالزمان(عج) است.(13)
«وَ ذَلِكَ بَعْدَ أَنْ بَوَّأْتَهُ مُبَوَّءَ صِدْقٍ مِنْ أَهْلِهِ وَ جَعَلْتَ لَهُ وَ لَهُمْ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكا وَ هُدًی لِلْعَالَمِینَ فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنا».
و این وعدة پیروزی پس از آن بود كه او را - هجرت اجباری از مکه - با فتح و ظفر به جایگاه و خانه صدقِ اهل بیت یعنی كعبه باز گردانیدی، و برای او و اهل بیتش خانة مكه را اولین بیت و نخستین خانه برای عبادت بندگان مقرر فرمودی و وسیله هدایت عالمیان گردانیدی، خانهای كه مبارك و عامل هدایت عالمیان بود و آیات و نشانهای آشكار ایمان و مقام ابراهیم خلیل(ع) در آن نمایان است و محل امن و امانی است بر هر كس كه در آن داخل میشود.
این فراز اشاره به آیات 96 و 97 سوره آل عمران دارد، که میفرماید: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ * فِیهِ آیَاتٌ بَیِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا .....»؛ اولین خانهای که جهت عبادتگاه مردم بنا شد، مکه بود که در آن برکت و هدایت عالمین است و در آن آیات روشن و مقام ابراهیم قرار دارد و هرکس در آن محل وارد شود در امنیت است. این فراز از دعا به این قضایا و آیات اشاره دارد.