﴿ صفحه 209 ﴾
در طول تاریخ بشر، «آزادى» همواره به عنوان یكى از آرمانهاى مقدّس و والا براى افراد و جوامع انسانى مطرح بوده و داعیهداران «آزادىخواهى» در میان همه اقوام و ملل از ارزش و احترام خاصّى برخوردار بوده و انسانهایى بزرگ و در خور ستایش به شمار مىرفتهاند. آزادى در منظر انسانها آن چنان مهمّ و حیاتى جلوه مىكرده كه حاضر شدهاند براى نیل به آن متحمّل رنجها و مشقّتهاى طاقتفرسا شده و جان و مال و همه هستى خود را در راه آن فدا نمایند و صدها هزار و بلكه میلیونها نفر در پاى آن جان باختهاند. و بىجهت نیست كه وقتى در مقطعى از تاریخ، اندیشهاى بنام «لیبرالیسم» ظهور مىكند به سرعت در سراسر دنیا منتشر شده و طرفداران زیادى مىیابد؛ به طورى كه امروزه بسیارى از كشورها و شخصیتها و اندیشمندان آنها، لیبرالیسم را به عنوان یكى از اصول قطعى و برگشتناپذیر نظام و تفكر خود تلقّى كرده و به آن مباهات مىكنند.
اما براستى آزادى چیست و مشخّصاً چه مفهومى دارد؟ اصول و مشخّصههاى لیبرالیسم كدامند؟ اصولا آیا انسان موجودى است آزاد و مختار یا مجبور و مقهور؟ دین و آزادى چه نسبتى با هم دارند؟ آیا آزادى دین را قید مىزند و یا دین آزادى را و یا هیچ كدام؟ آزادى بیان به عنوان یكى از مصادیق مهم آزادى، به خصوص در جوامع مدنى امروزى، چگونه تعریف و تحدید مىشود؟ رویكرد اسلامى در باب آزادى بیان و مطبوعات چیست؟ بخش اول این كتاب به پاسخ این پرسشها و چند پرسش دیگر در همین زمینه پرداخته است.
اصطلاح دیگرى كه این روزها در جامعه ما، و به خصوص در محافل علمى، رونق خاصى داشته و زیاد تكرار مىشود و سخنرانىها و مقالات و مطالب متعدّدى در دفاع یا نقد آن وجود دارد، اصطلاح پلورالیسم(1) است. این مفهوم، كه در فارسى به «كثرتگرایى» ترجمه مىشود، در واقع اشاره به تفكرى دارد كه بر اساس آن تكثّر و چندگانگى در حوزههاى گوناگونى نظیر
﴿ صفحه 210 ﴾
اقتصاد، سیاست، فرهنگ، اندیشه، دین و غیر آنها مطلوب و مقبول تلقّى مىشود. پلورالیسم نیز به مانند لیبرالیسم، امروزه نماد روشنفكرى و مدنیت و اندیشهورزى قلمداد شده و مخالفان آن، به تحجّر، تعصّب، بىمنطقى، خشونتطلبى و عناوین دیگرى امثال آنها متّهم مىگردند. بخش دوم این كتاب به پرسش و پاسخهایى پیرامون این موضوع اختصاص دارد و تلاش كرده تا گوشههایى از مباحث مربوط به آن را روشن نماید.
مجموعه این پرسشها و پاسخها برگرفته از جلسات مختلفى است كه اندیشمند فرزانه، حضرت آیتالله مصباح یزدى در جمعهاى دانشگاهى و حوزوى و احیاناً اقشار عمومى مردم داشتهاند. این كتاب در واقع ادامه سه مجلّد دیگر است كه اولى با دو موضوع «نظام سیاسى اسلام» و «ولایت فقیه»، دومى با دو موضوع «ولایت فقیه» و «خبرگان» و سومى نیز با دو موضوع «دین و مفاهیم نو» و «نظارت استصوابى» منتشر گردیده و اكنون چهارمین جلد از این مجموعه نیز با دو موضوع «آزادى» و «پلورالیسم» به علاقمندان تقدیم مىگردد.
در پایان لازم است از حجج اسلام حمید كریمى و محمد مهدى نادرى كه تهیه و تدوین این جلد از مجموعه پرسشها و پاسخها را بر عهده داشتهاند سپاسگزرى نماییم.
﴿ صفحه 211 ﴾