پس از این‌كه متوجه اهمیت شناخت امام(ع) شدیم، مسأله دیگری كه پیش می‌آید این است‌كه امام را چگونه بشناسیم؟ قبلاً راجع به مقام امام و نحوه حضور امام بحث كرده‌ایم، این‌جا به ذكر یك نكته و دو مثال اكتفا می‌كنم.
نكته‌ای كه در كتاب «مبانی معرفتی مهدویت» مفصلاً عرض شد این بود كه طبق یك قاعدة بدیهی، «هرچیزی باید به اصل خودش برگردد.» مثلاً هر چیز شیرینی باید به شكر كه اصل شیرینی و عین شیرینی است، برگردد، همان‌طور كه هر تری به عین تری برمی‌گردد، كه آب است. با توجه به این قاعده است كه می‌گوییم همة ما انسانیم، اما هیچ كدام انسان كامل نیستیم. پس باید انسانیت ما به انسان كامل یا عین انسان برگردد. بنابراین عین انسان همیشه در عالم هست كه ما می‌توانیم از جهت انسانیت از او نور بگیریم و در راستای انسانیت رشد كنیم، و عنایت داشته باشید حقیقت انسان یا انسان كامل، حقیقتی است فوق جسم و مكان و زمان. زن‌ها و مردها همه انسان‌اند، ولی قطب جان همه انسان‌ها امام زمان(عج)است، لذا معنی نمی‌دهد كه زن‌ها بگویند چون امام زمان(عج)مرد است، پس امام ما نیست، چون آن حضرت انسان كامل و قطب جان انسانیت انسان‌هاست. امام عین انسانیت است، پس هر اندازه بخواهی در انسانیت كامل شوی، فقط در گرو ارتباط و بهره‌گیری از امام‌زمان(عج)به دست می‌آید. چون شما اگر انسان بشوید، كامل می‌شوید، همچنان‌كه درخت سیب اگر سیب بزرگِ آب دار بدهد درخت سیب كامل است، اگر فقط برگ بدهد، درخت سیب كامل نیست. انسان اگر انسانیتش شدید شود، به مقصد رسیده است، مقصد هر انسانی، انسان كامل است.
در اواخر دعای عزیز ندبه خطاب به آن حضرت عرضه می‌داری: «بِنَفْسی اَنْتَ اُمْنِیَّةُ شائِقٍ یَتَمَنّی، مِنْ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ ذَكَرَا فَحَنّا» یعنی؛ به جانم سوگند تو آن آرمان بلند وشور آفرینی هستی كه مورد آرزو و توجّه همه می‌باشی، هر زن و مرد مؤمنی تو را یاد می‌كند و از دوری تو می‌نالد. این كه می‌فرماید حضرت آرزوی همه انسان‌ها هستند، حرف خیلی دقیق و عمیقی است. یعنی آن انسان كاملی كه امام و جلوه نهایی هر كسی است، آرزوی ماست، چون ما انسانیم، اما انسان كامل نیستیم، ولی سیر به سوی انسان كامل مقصد و آرمان و آرزوی ما است. درخت سیب اگر یك سیب كوچك و كم آب بدهد، به مقصدش نرسیده است، مقصد درخت سیب این است كه سیب كامل بدهد. جان همة انسان‌ها و مقصد و مقصود همه انسان‌ها و محل و جایگاه نموّ همه انسان‌ها، یعنی آن جایی كه همه ابعاد كمالی خودشان را می‌یابند، و آن مقام مقدس امام زمان(عج)است. شما فقط و فقط در راستای ارتباط با امام زمان(عج)و در راستای برخورداری از انوار آن حضرت، همه وجودتان را در حال كمال می‌یابید. البته بحث دربارة این موضوع آن‌قدر لطیف، ظریف، دقیق و عمیق است كه بزرگان می‌فرمایند: با رعایت بسیاری از دقایق و ظرائف إن‌شاءالله به مسیری كه باید برسیم، می‌توان رسید.
پس گفتیم كه امام، انسان كامل است و لذا قبله همه انسانیت ما، امام است. هر درجه از انسانیت را كه بخواهیم باید از طریق ارتباط با امام و از راه جلبِ نظر مبارك آن حضرت به‌دست آوریم، به همین جهت در دعای ندبه عرضه می‌داری: «وَامْنُنْ عَلَیْنا بِرِضاهُ» یعنی؛ خدایا! با ایجاد رضایت قلب مبارك امام زمان(عج)بر ما منت بگذار. تقاضا می‌كنی خدایا! تو كمك كن تا قلب امام زمان(عج)از ما راضی باشد. این فراز از دعا نكتة دقیقی است و از شعور دینی بلندی ریشه گرفته است، معنی‌اش این است كه شما وقتی كامل می‌شوید كه انسان كامل به شما توجه كند و چون آن حضرت در آن مقام تماماً قلب است، می‌خواهی قلب امام زمان(عج)از شما راضی باشد، چون قلب امام‌زمان قلب كلّ است، سلطان قلب‌ها است. هر قلبی به اندازه‌ای كه به قلب كل نزدیك است، قلب است، و از گوهر انسانیت بهره‌مند است، وگرنه اصلاً قلب نیست، وَهم و خیال است. گفت:
دل یكی گوهری است ربانی
خانه دیو را چه دل خوانی
آنكه دل نام كرده ای به مجاز
روبه سوی سگان كوی انداز
متأسفانه؛ ما محلِ وَهم و خیال را دل نام نهاده‌ایم و خودمان را از دل حقیقی محروم نموده‌ایم كه اصل این موضوع در بحث «امام زمان(عج)قلب عالم هستی»(7) بحمدالله تا حدّی روشن شده است.