آیه
وَإِن جَاهَدَاکَ عَلَی أَن تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَ صَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه
و اگر آن دو (پدر و مادر) تلاش کردند چیزی را که بدان علم نداری، شریک من سازی، از آنان فرمان مبر، ولی با آنان در دنیا به نیکی رفتار کن، و راه کسی را پیروی کن که به سوی من باز آمده است، پس بازگشت شما به سوی من است، من شما را به آنچه عمل میکردید آگاه خواهم ساخت.
نکته ها
در قرآن، سه نوع اطاعت داریم:
1. اطاعت مطلق نسبت به خداوند، پیامبر و اولی الامر. «اطیعوا اللّه و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم»** نساء، 59.***
2. عدم اطاعت مطلق از کافران، منافقان، مفسدان، گناهکاران، ظالمان و... .«و لاتطع الکافرین و المنافقین»**احزاب، 1.***، «لاتطع منهم آثماً أو کفوراً»** انسان، 24.***، «لا تتّبع سبیل المفسدین»**ص، 26.***
3. اطاعت مشروط نسبت به والدین؛ یعنی اگر دستورهای مفید یا مباح دادند، لازم است پیروی کنیم؛ امّا اگر تلاش کردند فرزند را به غیر خدا فراخوانند نباید اطاعت کرد.
پیام ها
1- انسان به طور فطری گرایش توحیدی دارد و دیگران برای مشرک کردن او تلاش میکنند. «جاهداک»
2- در کنار بیان کلیّات، به تبصرهها نیز توجّه داشته باشیم. (در کنار سفارش به اطاعت از والدین «وَصّینا الانسان»، به انحرافات احتمالی والدین نیز توجّه شده است). «جاهداک علی ان تشرک»
3- شرک، هیچ گونه منطق علمی ندارد. «لیس لک به علم»
4- تقلید کورکورانه ممنوع است. «ما لیس لک به علم فلا تطعهما»
5 - حقّ خدا، بر هر حقّی از جمله حقّ والدین، مقدّم است. «فلاتطعهما»
6- هرگاه الگویی را از کسی میگیریم، الگوی مناسب دیگری را جایگزین آن کنیم. «فلاتطعهما - واتبع»
7- در موارد انحرافی، اطاعت از والدین لازم نیست، ولی زندگی عادّی را باید حفظ کرد. «فلا تطعهما و صاحبهما فیالدنیا معروفا»
8 - همزیستی مسالمتآمیز با غیر مسلمانان، بدون تبعیّت از فرهنگ آنان جایز است. «فلاتطعهما و صاحبهما... معروفا»
9- کار خوب و معروف در هیچ حالی نباید ترک شود. «صاحبهما فیالدنیا معروفا»
10- تا آخر عمر باید با والدین به نیکی رفتار کرد. (حتّی با والدین مشرک) «صاحبهما فیالدنیا معروفا»
11- انسانهای خدایی، شایسته الگو شدن هستند. «واتّبع سبیل مَن اناب الیّ»
12- گاهی در انتخاب عقیده و رفتار در خانواده، تفکیک لازم است؛ در زندگی دنیوی همراه با والدین، ولی در پیروی کردن، راه پاکان و صالحان. «واتّبع سبیل مَن اَناب الیّ»
13- ایمان به معاد، ضامن اصلاح امور و اطاعت انسان از راه خداست. «الیَّ مرجعکم»
14- قیامت عرصهی حضور انسانها در محضر الهی است. «الیَّ مرجعکم فاُنبّئکم»