آیه
إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَیُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْحَامِ وَ مَا تَدْرِی نَفْسٌ مَّاذَا تَکْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ
ترجمه
بیگمان آگاهی از زمان (برپایی قیامت) مخصوص خداست، و اوست که باران را نازل میکند، و آنچه را در رحمهاست میداند، و هیچ کس نمیداند که فردا چه به دست میآورد، و هیچ کس نمیداند که در چه سرزمینی میمیرد، همانا خداوند علیم و خبیر است.
نکته ها
علم به زمان وقوع مرگ و قیامت، مخصوص خداست. اگر انسانها بدانند که مرگ آنها دور است و قیامت به این زودی برپا نمیشود، مغرور شده و بیشتر به گناه آلوده میشوند و اگر بدانند که قیامت به زودی برپا میشود، وحشت کرده و دست از کار و فعالیّت بر میدارند، بنابراین ما که زمان مرگ و قیامت را نمیدانیم باید همواره آماده باشیم.
علم به نوزادنِ در رحمِ مادران، مخصوص خداست. گرچه دستگاهها و آزمایشهای علمی امروز نشان میدهند که جنین پسر است یا دختر؛ امّا علم خداوند ازلی و نامحدود است؛ علاوه بر این، علم به «ما فی الارحام» تنها مربوط به پسر یا دختر بودن جنین نیست، بلکه استعدادها، حالات، روحیّات، و صدها دانستنی دیگر را نیز شامل میشود که با هیچ دستگاه و آزمایش و امکانات بشری، قابل دستیابی نیست.
حضرت علیعلیه السلام میفرماید: «عرفتُ اللّه بِفَسخِ العَزائم و حلّ العقود»**نهجالبلاغه، حکمت 250.***، خدا را با شکسته شدن ارادهها و تغییر تصمیمها شناختم.
حضرت علیعلیه السلام ذیل آیه فرمودند: «مِن قَدَم الی قَدَم»**منلایحضر، ج1، ص139.***، یعنی انسان یک گام که بر میدارد، از گام آیندهی خود خبر ندارد.
پیام ها
1- علم بشر محدود است و قابل مقایسه با علم بینهایت خداوند نیست. «یعلم... ما تدری نفس»
2- برنامهریزی، تدبیر و تنظیم امور لازم است؛ امّا قدرتی مافوق در کار است که انسان نمیداند فردا چه میشود. «و ما تدری نفس ماذا تکسب غداً»
3- هیچ کس به زمان و مکان مرگ خویش آگاه نیست. «و ما تدری نفس بأی ارض تموت» (اگر در روایات میخوانیم که فلان ولیّ خدا، مکان یا زمانِ فوت یا شهادت خود را میدانست، آگاهی و علمی است که از طرف خداوند به او عطا شده است، وگرنه به طور استقلالی هیچ کس خبر ندارد.)
4- به گفتهی کاهنان، فال بینان، کف بینان و پیشگویان در مورد آیندهی خود اعتماد نکنیم. «و ما تدری نفس ماذا تکسب غداً»
5 - انسانی که نه از مرگ خود خبر دارد، نه از موقعیّت فردای خود، چرا مغرور است؟ «ما تدری نفس...»
6- انسان باید همواره آمادهی حضور در صحنه و پاسخگویی باشد. «و ما تدری نفس بایّ ارض تموت»
پروردگار!
قرآن را نور ما، قانون ما، امید ما، منطق ما، مایهی تعقّل و تفکّر ما، موعظهی ما، شفای ما، آرامش ما و نجات ما قرار بده.