آیه
وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّخِذَهَا هُزُواً أُوْلَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه
و برخی از مردم، خریدار سخنان بیهوده و سرگرم کنندهاند، تا بی هیچ علمی، (دیگران را) از راه خدا گمراه کنند و آن را به مسخره گیرند؛ آنان برایشان عذابی خوار کننده است.
نکته ها
کلمهی «لَهْو»، به معنای چیزی است که انسان را از هدف مهم بازدارد. «لهو الحدیث»، به سخن بیهودهای گویند که انسان را از حقّ باز دارد، نظیر حکایات خرافی و داستانهایی که انسان را به فساد و گناه میکشاند. این انحراف گاهی به خاطر محتوای سخن است و گاهی به خاطر اسباب و ملازمات آن از قبیل آهنگ و امور همراه آن.**تفسیر المیزان.***
شخصی به نام نضربن حارث که از حجاز به ایران سفر میکرد، افسانههای ایرانی - مانند افسانهی رستم و اسفندیار و سرگذشت پادشاهان - را آموخته و برای مردم عرب بازگو میکرد و میگفت: اگر محمّد برای شما داستان عاد و ثمود میگوید، من نیز قصّهها و اخبار عجم را بازگو میکنم. این آیه نازل شد و کار او را شیوهای انحرافی دانست.
برخی مفسّران در شأن نزول این آیه گفتهاند: افرادی کنیزهای خواننده را میخریدند تا برایشان بخوانند و از این طریق مردم را از شنیدن قرآن توسط پیامبر باز میداشتند، که آیهی فوق، در مذّمت چنین افرادی نازل شد.** تفسیر نمونه.***
این آیه به یکی از مهمترین عوامل گمراه کننده که سخن باطل است اشاره نموده است. در آیات دیگر قرآن، به برخی دیگر از عوامل گمراهی مردم اشاره شده که عبارتند از:
الف: طاغوت، که گاهی با تحقیر «استخفّ قومه»**زخرف، 54.*** و گاهی با تهدید مردم را منحرف میکند. «لاجعلنّک من المسجونین»**شعراء، 29.***
ب: شیطان، که با وسوسههایش انسان را گمراه میکند. «یرید الشّیطان ان یضلّهم»** نساء، 60.***
ج: عالم و هنرمند منحرف که با استفاده از دانش و هنرش دیگران را منحرف میسازد. «و اضلّهم السّامری»**طه، 85.***
د: صاحبان قدرت و ثروت، که با استفاده از قدرت و ثروت، مردم را از حقّ بازمی دارند. «انّا اَطعنا سادتنا و کبراءنا فاضلّونا السبیلا»**احزاب، 67.***
ه: گویندگان و خوانندگانی که مردم را سرگرم کرده و آنان را از حقّ و حقیقت باز میدارند. «یشری لهو الحدیث لیضلّ عن سبیل اللّه»
پیام ها
1- سرمایهگذاری برای مبارزه و تهاجم فرهنگی علیه حقّ، سابقهای طولانی دارد. «و من النّاس من یشتری لهو الحدیث»
2- هر آنچه در مقابل حکمت قرار گیرد، لهو و مانع رسیدن به کمال است. «الکتاب الحکیم - لهو الحدیث» (تعجّب از افرادی است که حکمت رایگان پیامبر معصوم را رها کرده و بدنبال خرید لهو از افراد لاابالی میباشند.)
3- ابزار مخالفان راه خدا، منطق و حکمت نیست، سخنان لهو و بی پایه است. «من یشتری لهوالحدیث لیضلّ عن سبیل اللّه»
4- خرید وسایل لهو و اموری که انسان را از کمال باز میدارد، نشانهی جهالت و نادانی است. «یشتری لهو الحدیث... بغیر علم»
5 - تناسب کیفر با عمل، نشانهی عدالت است. آنها که حقّ را با تمسخر اهانت میکنند، عذابشان اهانت آور و ذلّتبار است. «یتّخذها هزواً... لهم عذاب مهین»
دوری از سخن و مجلس باطل
از دیدگاه اسلام، آهنگهایی که متناسب با مجالس فسق و فجور و گناه باشد و قوای شهوانی را تحریک نماید، حرام است، ولی اگر آهنگی مفاسد فوق را نداشت، مشهور فقها میگویند: شنیدن آن مجاز است.
امام باقرعلیه السلام فرمود: غنا، از جمله گناهانی است که خداوند برای آن وعدهی آتش داده است، سپس این آیه را تلاوت فرمود: «و من النّاس من یشتری لهو الحدیث...».**کافی، ج6، ص431.*** بنابراین غنا، از گناهان کبیره است، زیرا گناه کبیره به گناهی گفته میشود که در قرآن به آن وعدهی عذاب داده شده است.
در سورهی حج میخوانیم: «واجتنبوا قول الزّور»**حج، 30.*** از سخن باطل دوری کنید. امام صادقعلیه السلام فرمود: «مراد از «قول زور» آوازه خوانی و غناست».**زور» به معنای باطل، دروغ و انحراف از حقّ است و غنا، یکی از مصادیق باطل است.***
از امام صادق و امام رضاعلیهم السلام نیز نقل شده که یکی از مصادیق «لهو الحدیث» در سورهی لقمان، غنا میباشد.
در روایات میخوانیم:**این روایات در ابواب حرمت غنا در مکاسب محرّمه و کتب روایی آمده است.***
* غنا، روح نفاق را پرورش میدهد و فقر و بدبختی میآورد.
* زنان آوازهخوان و کسی که به آنها مزد میدهد و کسی که آن پول را مصرف میکند، مورد لعنت قرار گرفتهاند، همان گونه که آموزش زنان خواننده حرام است.
* خانهای که در آن غنا باشد، از مرگ و مصیبت دردناک در امان نیست، دعا در آن به اجابت نمیرسد و فرشتگان وارد آن نمیشوند.**میزان الحکمه.***
آثار مخرّب غنا
1. ترویج فساد اخلاق و دور شدن از روح تقوا و روی آوردن به شهوات و گناهان، تا آنجا که یکی از سران بنیامیّه (با آن همه آلودگی) اعتراف میکند: غنا، حیا را کم و شهوت را زیاد میکند، شخصیّت را درهم میشکند و همان کاری را میکند که شراب میکند.
برخی انسانها از راه نوشیدن شراب و یا مصرف مواد مخدر خود را وارد دنیای بیخیالی وبیتفاوتی کنند، برخی هم از طریق شنیدن سخنان باطل و شهوتانگیزِ یک آوازه خوان، غیرت خود را نادیده میگیرند و در دنیای بیتفاوتی به سر میبرند.
2. غفلت از خدا، غفلت از وظیفه، غفلت از محرومان، غفلت از آینده، غفلت از امکانات و استعدادها، غفلت از دشمنان، غفلت از نفس و شیطان. انسانِ امروز با آن همه پیشرفت در علم و تکنولوژی، در آتشی که از غفلت او سرچشمه میگیرد، میسوزد.
آری، غفلت از خدا، انسان را تا مرز حیوانیّت، بلکه پائینتر از آن پیش میبرد. «أولئک کالانعام بل هم أضلّ أولئک هم الغافلون»**اعراف، 179.***
امروزه استعمارگران برای سرگرم کردن و تخدیر نسل جوان، از همهی امکانات از جمله ترویج آهنگهای مبتذل، از طریق انواع وسائل و امواج، برای اهداف استعماری خود سود میجویند.
3. آثار زیانبار آهنگهای تحریکآمیز و مبتذل بر اعصاب، بر کسی پوشیده نیست. در کتاب تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب، نکات مهمّی از پایان زندگی و فرجام بدِ نوازندگان آلات موسیقی و گرفتاری آنها به انواع بیماریهای روانی و سکتههای ناگهانی و بیماریهای قلبی و عروقی و تحریکات نامطلوب ذکر شده که برای اهل نظر قابل توجّه و تأمّل است.**تفسیر نمونه، ج 17، ص 19 - 27.***
خوانندهی عزیز!
خداوند، جهان را برای بشر و بشر را برای تکامل و رشد و قرب معنوی آفرید. او جهان آفرینش را مسخّر ما نمود و فرشتگان را به تدبیر امور ما وادار کرد. انبیا و اولیا را برای هدایت ما فرستاد و آنان تا سرحدّ مرگ و شهادت پیش رفتند. فرشتگان را برای آدم به سجده وا داشت، روح الهی را در انسان دمید و بهترین صورت و سیرت را به انسان عطا کرد، قابلیّت رشد تا بینهایت را در او به ودیعه گذاشت، او را با عقل، فطرت، و انواع استعدادها مجهّز نمود و تنها در آفرینش او، به خود آفرین گفت. «فتبارک اللّه أحسن الخالقین»**مؤمنون، 14.***
آیا این گل سرسبد هستی، با آن همه امتیازات مادّی و معنوی، باید خود را در اختیار هر کسی قرار دهد؟ امام کاظمعلیه السلام فرمود: به هر صدایی گوش فرا دهی، بردهی او هستی. آیا حیف نیست ما برده یک خوانندهی کذائی باشیم؟!
آیا شما حاضرید هر صدایی را روی نوار کاست ضبط کنید؟ پس چگونه ما هر صدایی را روی نوار مغزمان ضبط میکنیم؟ عمر، فکر و مغز، امانتهایی است که خداوند به ما داده تا در راهی که خودش مشخّص کرده صرف کنیم و اگر هر یک از این امانتها را در غیر راه خدا صرف کنیم به آن امانت خیانت کردهایم و در قیامت باید پاسخگو باشیم.
قرآن با صراحت در سورهی اسراء میفرماید: «انّ السّمع و البصر و الفؤاد کلّ اولئک کان عنه مسئولاً»**اسراء، 36.*** گوش و چشم و دل همگی مورد سؤال قرار میگیرند. آری انسان باید نگهبان چشم و گوش و دل خود باشد و اجازه ندهد هر ندایی وارد آن شود. در حدیث میخوانیم: دل، حَرَم خداست، نگذارید غیر خدا وارد آن شود.**بحار، ج67، ص25.***
اسلام، برای برطرف کردن خستگی و ایجاد نشاط، راههای مناسب و سالمی را به ما ارائه کرده است؛ ما را به سیر و سفر، ورزش و شنا، کارهای متنوّع و مفید، دید و بازدید، گفتگوهای علمی و انتقال تجربه، رابطه با فرهیختگان و مهمتر از همه ارتباط با آفریدگار هستی و یاد او که تنها آرامبخش دلهاست، سفارش کرده است. چرا خود را سرگرم لذّتهایی کنیم که پایانش، ذلّت و آتش باشد. حضرت علیعلیه السلام میفرماید: «لاخیر فی لذّةٍ من بعدها النّار»**دیوان امامعلیعلیه السلام، ص204.***، در لذّتهایی که پایانش دوزخ است خیری نیست. «مَن تَلذّد لمعاصی اللّه اَورثه اللّه ذلّاً»**غررالحکم، 3565.*** هر کس با گناه و از طریق آن لذّتجویی کند، خداوند او را خوار و ذلیل مینماید.