تربیت
Tarbiat.Org

پرسشها و پاسخها
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

تلازم میان حق و تکلیف‏

با توجه به معنایی که از مشروعیت ارائه شد، میان «حق حاکمیّت» و «تکلیف مردم در اطاعت» تلازم و به اصطلاح منطقی، تضایف برقرار است. یعنی وقتی کسی «حق» داشت، دیگران «تکلیف» دارند آن حق را رعایت کنند. برای تقریب به ذهن به این مثال توجه کنید: وقتی می‏گوییم: پدر حق دارد به فرزندش دستور بدهد، یعنی چه؟ یعنی فرزند باید اطاعت کند.این «حق» و آن «تکلیف به اطاعت» از هم جدا شدنی نیستند. تقدم و تأخری میان این دو نیست. اگر هم تقدم و تأخری در نظر بگیریم ثمره عملی ندارد. به هر حال وقتی می‏گوئیم حاکم «حق» دارد فرمان بدهد، یعنی مردم باید به دستورش عمل کنند. و مکلّف‏اند از وی اطاعت کنند. پس می‏توان گفت: «مشروعیت» یعنی «حقانیت».
باید توجه داشت در اینجا فقط قصد روشن ساختن مفهوم «مشروعیت» را داریم، نه چیز دیگر، یعنی گاه در تعریف، فقط مفهوم را توضیح می‏دهند و گاه در تعریف توجّه به مصادیق خارجی مفهوم، چگونگی تحقق آن مصادیق، مؤلفه‏های پیدایش آن مصادیق و امثال آن دارند. اگر بخواهیم به معنای اخیر توجه کنیم، باید وارد مسائل دیگری مانند معیار مشروعیت، نظرات مختلف درباره آن و دیگر مباحث بشویم؛ ولی اکنون ما فقط در صدد بیان مفهوم هستیم.