تربیت
Tarbiat.Org

جنگ و جهاد در قرآن
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

یك نكته تفسیرى

در آیات شریفه‌اى كه ذكر شد گرچه صراحتاً وعده نزول فرشتگان و یارى آنان، به مسلمانان داده شده، اما در مورد این‌كه آیا خداوند به این وعده عمل نمود و سرانجام فرشتگانى را كه وعده داده بود به كمك مسلمانان فرستاد یا نه، آیات نام برده صراحتى ندارد؛ ولى این مسأله با توجه به برخى آیات دیگر روشن مى‌شود.
خداوند در یكى دیگر از آیات قرآن در این باره مى‌فرماید:
إِذْ تَسْتَغِیثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجابَ لَكُمْ أَنِّی مُمِدُّكُمْ بِأَلْف مِنَ الْمَلائِكَةِ مُرْدِفِینَ وَ ما جَعَلَهُ اللّهُ إِلاّ بُشْرى وَ لِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُكُمْ وَ مَا النَّصْرُ إِلاّ مِنْ عِنْدِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَكِیمٌ؛(166) (به یاد آورید) زمانى را كه از پروردگارتان كمك خواستید، پس درخواست شما را اجابت كرد كه من شما را با هزار فرشته كه پى در پى آیند یارى خواهم كرد. و خداى متعال آن (وعده) را جز بشارتى براى شما قرار نداد، و تا آن كه با آن دل هاتان آرامش یابد؛ و یارى جز از نزد خداى متعال نیست، (و) بى گمان خدا شكست ناپذیر فرزانه است.
﴿ صفحه 218﴾
این آیات نیز درباره همان جنگ بدر است. همان گونه كه اشاره شد، در این جنگ مسلمانان از جهت نیروى انسانى تقریباً یك سوم مشركان بودند و امكانات مالى و تجهیزات نظامیشان نیز در مقایسه با ساز و برگ نظامى دشمن تقریباً صفر بود و به حساب نمى‌آمد.
با توجه به این شرایط، مسلمانان كه طبیعتاً در خود توان و یاراى مقابله با دشمن را نمى‌دیدند، به همراه پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) دست به دعا برداشتند و به درگاه پروردگار اظهار اضطرار و ناتوانى كردند و از حضرتش تقاضاى یارى نمودند.
خداى متعال نیز كه به مسلمانان وعده داده بود در صورت لزوم سه هزار فرشته و حتى اگر لازم باشد پنج هزار فرشته به كمك آنان بفرستد، با هزار فرشته ایشان را كمك كرد. در توجیه این امر مى‌توان گفت، حتماً به بیش از این تعداد نیازى نبوده است و اصولا مطرح كردن عدد سه یا پنج هزار در این جا، براى دادن روحیه به سپاه اسلام و اشاره به این است كه مسلمانان مطمئن باشند امداد كافى و مورد نیاز، هر چقدر هم كه زیاد باشد، به آنان خواهد رسید و نباید از این بابت نگران باشند. بنابراین فرستادن بیش از هزار ملائكه نه تنها لازم نبوده است، كه لغو و بیهوده نیز بوده، و خداوند كار لغو و بیهوده انجام نمى‌دهد.
علاوه بر آیه نام برده، این آیه نیز دلالت دارد بر این كه خداوند وعده خود را عملى كرد و تعدادى از ملائكه را براى یارى مسلمانان در جنگ بدر فرو فرستاد:
إِذْ یُوحِی رَبُّكَ إِلَى الْمَلائِكَةِ أَنِّی مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا؛(167) (به
﴿ صفحه 219﴾
یاد آر) هنگامى را كه پروردگارت به فرشتگان وحى كرد كه من با شما هستم، پس كسانى را كه ایمان آورده اند استوار سازید.
نتیجه این امداد غیبى و فرود آمدن فرشتگان این شد كه مسلمانان در برابر كفار پابرجا و ثابت قدم مبارزه كردند و سپاه كفر متحمل شكستى فضاحت بار و سنگین گردید، به گونه‌اى كه تعداد كشته شدگان آنان بیش از سه برابر تعداد شهداى سپاه اسلام بود.