دانستیم كه كلیت و اصل جنگ در دین مقدّس اسلام پذیرفته شده، و در نظام حقوقى اسلام، براى جنگ نیز قوانین و مقرراتى در نظر گرفته شده است. بر همین اساس، در زمان حیات پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) جنگ‌هاى متعددى بین مسلمانان و دشمنان آنان به وقوع پیوسته است. مورخان به بیش از 80 جنگ كوچك و بزرگ در این مقطع اشاره كرده اند. شأن نزول آیات متعددى از قرآن كریم نیز در ارتباط با همین جنگ‌ها مى‌باشد. در این بخش قصد آن داریم این آیات را مورد بحث و بررسى قرار دهیم.
از بین همه جنگ هایى كه در زمان حیات پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) اتفاق افتاده، تنها نام سه جنگِ: «بدر»، «احزاب» و «حنین» در قرآن آمده است.
از جنگ بدر در سوره آل عمران نام برده شده است؛ آن جا كه مى‌فرماید:
وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْر وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛(66) و یقیناً خدا شما را در (جنگ) بدر، با آن كه ناتوان بودید، یارى كرد. پس تقواى خدا پیشه كنید، باشد كه سپاس گزارى نمایید.
از جنگ «احزاب» نیز در سوره احزاب یاد شده است:
﴿ صفحه 118﴾
وَ لَمّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الأَْحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلاّ إِیماناً وَ تَسْلِیماً؛(67) و چون مؤمنان دسته‌هاى دشمن را دیدند، گفتند: این همان است كه خدا و فرستاده اش به ما وعده دادند و خدا و فرستاده اش راست گفتند، و جز بر ایمان و فرمان بردارى آنان نیافزود.
به جنگ حنین نیز در سوره توبه اشاره شده است:
وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ فِی مَواطِنَ كَثِیرَة وَ یَوْمَ حُنَیْن...؛(68) قطعاً خداوند شما را در مواضع بسیارى، و از جمله در روز «حُنین» یارى كرده است.
اما با قطع نظر از ذكر نام، در آیات و سوره‌هاى فراوانى، مثل: بقره، آل عمران، نساء، مائده، انفال، توبه، احزاب، فتح، حشر، صف و عادیات، كم و بیش، به جنگ‌هاى صدر اسلام اشاره شده است.
در این جا ما قصد نداریم كه تاریخ جنگ‌هاى صدر اسلام را مورد بررسى قرار دهیم. آن چه كه فعلا براى ما اهمیّت دارد، تحقیق در این مسأله است كه آیا همه جنگ‌هاى صدر اسلام دفاعى بوده، یا این كه بعضى از آن‌ها جهاد ابتدایى بوده و جنبه دفاعى نداشته است؟ و به طور كلى آیا در اسلام تنها جهاد دفاعى وجود دارد یا جهاد ابتدایى نیز تشریع شده است؟ و دیگر این كه، اصولا در قرآن كریم چند نوع جهاد مجاز دانسته شده است؟