علایم ظهور را به چندین اعتبار می توان تقسیم بندی کرد؛ از جمله می توان آن ها را به علایم عادی و علایم معجزه آسا، علایمی که در طول تاریخ رخ داده اند و علایمی که تا کنون اتفاق نیفتاده و ... تقسیم کرد. یکی از مهم ترین و معروف ترین این تقسیمات، که از روایات برگرفته شده، تقسیم نشانه های ظهور به علایم حتمی و علایم غیر حتمی است. برای نمونه، امام باقر(ع) در حدیثی فرموده اند:
ان من الامور موقوفه و امورا محتومه و ان السفیانی من المحتوم الذی لا بد منه؛(10) برخی از امور، موقوف و مشروطند و برخی محتوم و تغییر ناپذیر، و سفیانی از علایم حتمی است که بی تردید رخ خواهد داد.
امام صادق(ع) نیز در این خصوص فرموده اند:
من الامر محتوم و منه ما لیس بمحتوم خروج السفیانی فی رجب؛(11) برخی از امور، محتوم و تغییر ناپذیرند و برخی شان غیر محتوم است. قیام سفیانی در ماه رجب، از علایم حتمی است.
شاید بتوان تقسیم علایم به حتمی و غیر حتمی را این گونه تحلیل کرد که دو مورد از مهم ترین کارکردهای نشانه های ظهور خاصیت امید بخش و شناسایی امام مهدی(عج) است. بر این اساس، اگر همه نشانه های ظهور که بالغ بر ده ها مورد می شوند حتمی بودند، خاصیت امید بخشی از بین می رفت و نشانه های ظهور بیش از این که مایه امید مومنان باشند، باعث ناامیدی آنان می شدند؛ زیرا وقتی قرار است مجموعه این نشانه ها پیش از ظهور حتما رخ دهند و تا این ده نشانه اتفاق نیفتند، ظهور رخ ندهد، ناخودآگاه عموم مردم می اندیشند که ما ظهور را درک نمی کنیم؛ چرا که تحقق ده ها نشانه ظهور در زمانی نزدیک به هم بعید به نظر می رسد. از سوی دیگر، اگر همه نشانه ها غیر حتمی بودند، چه بسا هیچ یک از نشانه ها تحقق نمی افتاد و در نتیجه مردم برای شناسایی امام مهدی(عج) از میان مدعیان به مشقت می افتادند. به همین دلیل از یک سو بیشتر نشانه ها غیر حتمی هستند تا احتماع وقوع بدا در آن ها برود و این تلقی که ظهور نمی تواند در زمان ما باشد منتفی گردد و از سوی دیگر، تعداد اندکی از نشانه ها به حتمیت توصیف شده اند تا ظهور پس از تحقق آن ها باشد و همه مردم بتوانند به راحتی از طریق، امام مهدی(عج) را شناسایی کنند.
علایم غیر حتمی یا موقوف، چنان که از ظاهر آن برمی آید، نشانه هایی است که رخ دادن آن ها قطعی نیست و ممکن است به دلیل عدم تحقق شرایط و یا ایجاد مانع به وقوع نپیوندند. اما حتمی بودن علایم حتمی، به چه معناست؟ آیا این علایم ناگریز تحقق می یابند، یا این که در آن ها نیز احتمال بدا وجود دارد، و در نتیجه ممکن است که علایم حتمی نیز مانند نشانه های غیر حتمی تحقق نیابند؟ و اگر این دیدگاه درست باشد، چگونه می توان به آن ها علایم حتمی گفت؟ در این جا اندکی پیرامون این موضوع کاوش خواهیم کرد.
درباره موضوع یاد شده، دیدگاه های مختلفی وجود دارد که به تفصیل ذکر می شود: