حشر کلیهی موجودات حتی جماد و نبات به سوی خداوند(254)
ابتدا لازم است یادآوری شود که ممکنات چند طبقهاند: 1- مفارقات عقلیه که صورت علم الهیاند. 2- ارواح مدبّره با تدبیر کلی بر اجسام عِلوی و سِفلی که دارای نوعی از تعلقاند. 3- ارواح مدبّره با تدبیر جزئی. 4- نفوس نباتی 5- طبیعت 6- هیولی. که همهی آنها به سوی خدای تعالی محشور میشوند و این ادّعا را به صورت اجمالی و تفصیلی بیان میکنیم.
در نگاه اجمالی به موضوع حشر ممکنات میتوان گفت: چون خداوند هیچ چیزی را بدون هدف خلق نمیکند و هر مخلوقی غایتی دارد که آن غایت نیز خود به غایتی برتر ختم میشود تا به غایت الغایات که او را غایتی و هدفی نیست برسد و همچنان که او مبدأ المبادی است، غایت الغایات نیز خواهد بود، لذا همهی ممکنات به حسب ذاتشان طالب حقاند و به نحو تحرک معنوی به سوی او رانده میشوند وگرنه این حرکت و رغبت عبث و بیهوده خواهد بود که این محال است و نهایتاً اشیاء همه به غایت اصلی خود برمیگردند و غایت هر شیئ از نظر وجود، اشرف و اتمّ از آن شیئ است تا آنجائی که آن غایت را وجودی برتر نیست و همهی رغبتها و حرکات به او ختم میشود و همه به سوی او محشور میگردند.