امر باقی انسان(224)یا عُجْبُ الذَّنَب
قبلا اشاره شد که چون نفس از بدن فارغ شد از بدن برای نفس، امر ضعیف الوجودی می‌ماند که در روایت نبوی به «عُجْب الذَّنب»(225) تعبیر شده و بین دانشمندان اسلامی در رابطه با آن نظرات متفاوتی هست. ما معتقدیم عُجْب الذنب آن قوه‌ی خیال است که آخرین باقیمانده‌‌ی وجود حاصله از قوای طبیعی و نباتی و حیوانی است که همراه ماده برای نفس در این دنیا حاصل می‌شود و این اولین مرحله از وجود در آخرت است. زیرا هیچ شیئ از اشیاء دنیا اعم از ماده و صورت و قوا ممکن نیست بعینه به آخرت منتقل شوند مگر بعد از تحولات و تکوّناتی و انسان، مستعدّ حشر نمی‌گردد مگر به قوه‌ی کمالیه‌ای که آن صورت نهایی وجود اوست. زیرا تمام قوای او مثل سمع و بصر همچون شعاع‌های وجود او هستند که صورت علمی و خیالی خارجی را در نزد خیال ذخیره می‌کند به طوری‌که اگر همین مواد خارجی ضایع شوند این صور محفوظ می‌مانند مثل محفوظ ماندن نفس در عین فساد بدن. قوه‌ی خیال همان حافظ صور غیر مادی محسوسات خارجیه است که بعد از خرابی بدن به صورت مثالی باقی است و در عالم آخرت قوامش بر همین صورت‌های مثالی است زیرا آن صور در واقع صور دنیویه‌اند. به عبارت دیگر آخرت از عالم مثال شروع می‌شود و آن قوه‌ای که تمام مثال‌ها و صور حسی را بعد از حس در خود نگه می‌دارد، بعد از مرگ باقی است و آن صور مثالی شأنش متوسطِ بین دنیا و آخرت است و می‌توان گفت حکم سقف دنیا و فرش آخرت را دارد.