در كتاب محاسن برقی از امام باقر یا امام صادق«علیهماالسلام» نقل میكند كه:
«اِذا ماتَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنِ دَخَلَ مَعَهُ فی قَبْرِه سِتَّةُ صُوَرٍ، فیهِنَّ صُورَةٌ هی اَحْسَنَهُنَّ وَجْهاً وَ اَبْهاهُنَّ هَیْئَةً وَ اَطْیَبَهُنَّ ریحاً وَ اَنْظَفَهُنَّ صُوَرةً.
قال: فَیقِفَ صورةٌ عَنْ یَمینِهِ، وَ اُخْری عَنْ یَسارِه، وَ اُخْری بَیْنَ یَدَیْه، وَ اُخْری خَلْفَهُ، وَ اُخْری عِنْدَ رِجْلَیهِ، وَ تَقَفَ الَّتی هِیَ اَحْسَنَهُنَّ فَوْقَ رَأْسِهِ. فَاِنْ اَتی عَنْ یَمینِهِ مَنَعَتْهُ الَّتی عَنْ یَمینِهِ، ثُمَّ كَذلِكَ اِلی اَنْ یُوْتی مِنَ الْجِهاتِ السِّتْ. قالَ: فَتَقُولُ اَحْسَنَهُنَّ صُورَةً وَ مَنْ اَنْتُمْ جَزاكُمُ اللهُ عَنّی خَیْراً ؟ فَتَقُولُ الَّتی عَنْ یَمینِ الْعَبْد: اَنَا الصَّلوة ، وَ تَقُولُ الَّتی عَنْ یَساره: اَنَا الزَّكاة، وَ تَقُولُ الَّتی بَیْنَ یَدَیْه: اَنَا الصِّیام، وَ تَقُولُ الَّتی خَلْفَه: اَنَا الْحَجُّ وَ الْعُمْرَة، وَ تَقُولُ الَّتی عِنْدَ رِجْلَیْه: اَنَا بِرُّ مَنْ وَصَلْتَ مِنْ اِخْوانِك، ثُمَّ یَقُلْنَ: مَنْ اَنْتَ؟ فَاَنْتَ اَحْسَنُنا وَجْهاً، وَ اَطْیَبُنا ریحاً، وَ اَبْهانا هَیْئَةً، فَتَقول: اَنَا الْوِلایَةُ لِآلِ محمَّدٍ(ع).(112)
وقتی كه بنده مؤمن وفات نمود، شش صورت با وی داخل قبر(برزخ) میشوند، در حالیکه یک صورت در میان آنها از بقیه صورتها از لحاظ قیافه زیباتر و از جهت هیكل جذابتر و از نظر رایحه، خوشبوتر و از لحاظ شكل، پاكیزهتر است. امام(ع) فرمود: پس صورتی در طرف راست او قرار میگیرد و صورتی دیگر در طرف چپ وی، یكی دیگر در مقابل و یكی در پشت سر او، یكی نزد پاهای وی و صورتی كه از همه زیباتر است در بالای سر او. پس اگر گرفتاری و خطری بخواهد از طرف راست به وی متوجه شود ، صورتی كه در طرف راست است از آن ممانعت میكند، سپس همین طور از هركدام از جهات ششگانه گرفتاری و خطری كه میخواهد به سوی او متوجه گردد، از جانب آن صورتها ردّ میشود.
امام(ع) فرمود: پس صورتی كه از همه زیباتر است به بقیه صورتها میگوید: خدای متعال به شما از جهت من جزای خیر عنایت بفرماید، شما چی، و كی هستید؟ پس صورتی كه در طرف راست بنده مؤمن است میگوید: من نماز هستم، و صورتی كه طرف چپ وی میباشد، میگوید: من زكات هستم. صورتی كه مقابل او است، میگوید: من روزه هستم، و صورتی كه در پشت سر اوست، میگوید: من حج و عمره میباشم، صورتی كه طرف پاهای اوست، میگوید: من سعی در خدمت و وصلت به برادرانت هستم.
سپس این صورتها به آن صورت زیباتر از همه میگویند: تو كه از همه ما از لحاظ قیافه زیباتر و از جهت رایحه خوشبوتر و از نظـر هیـكل، جـذّابتر میباشـی، چـی و كـی هستـی؟ جواب میدهد: من «ولایت» آلمحمّد(ع)میباشم».
در این روایت به «صورت برزخی» یا « تَمَثُّل و تجسم برزخیِ » نماز، زكات، روزه، حج و عمره، سعی در خدمت و وصلت برادران دینی و ولایت اهل بیت عصمت، اشاره شده است. و از آن برمیآید كه حقیقت كلی هر یك از این اعمال در عالم برزخ به طور جداگانه مُتَمَثَّل میگردد كه آن صورتها وَرای این اعمال ظاهری، در باطن انسان ایجاد میشود، صورتهایی كه به ظاهر شبیه اعمال ما نیست، و قرارگرفتن هر یك از این صورتها در جانب خاص خودشان بیحساب نیست. از این روایت برمیآید كه اعمال عبادی ما مثل نماز و روزه و.... گرفتاریها و عذابهای برزخی را از انسان دور میكند. در زندگی دنیوی، انسان در معرض اغوائات شیطانی و وساوس نفسانی بوده و لحظه به لحظه در معرض لغزشها و معصیتهای متنوع میباشد و شیطان از راست و چپ و از پشت سر و مقابل، متوجه انسان است(113) و عقاید حق و اخلاق فاضل و اعمال صالح، انسان را در دنیا از این اغوائات شیطانی حفظ میكند و همین وضع درونی ما بعد از مرگ به صورت دیگری متمثل میگردد و عبادات انسان به صورتهایی زیبا اطراف انسان را گرفته و مانع راه یافتن آتشها و ظلمتها و فشارهای هولناك هستند. چنانچه نماز مانع راه پیداكردن عذابهای متوجه از جانب راست، میشود و زكات و انفاق مالی با صورت مثالی خود، مانع عذابهای متوجه از جانب چپ، میگردد، تا آنجا كه پذیرفتن ولایت اهل بیت(ع)با صورت مثالی خود، بالای سر انسان قرار گرفته و موجودیت و حیات صورتهای مثالیِ عبادات را تضمین میكند. چون با پذیرفتن ولایت امام معصوم، در واقع انسان جهت کلی خود را بهسوی کمال واقعی شکل میدهد و در آن صورت است که بقیة اعمال میتوانند در جهت نزدیکی به آن کمال کمک کنند.
و نیز در راستای تمثّل اعمال در روایات داریم:
«هركس قلب مؤمنی را مسرور كند، خدای تعالی از همان سروری كه وارد آن قلب كرده، مخلوقی خلق میكند كه این مخلوق به هنگام مرگ و در برزخ او را ملاقات نموده و به او میگوید: ای دوست خدا، مژده باد تو را كرامتی از خدا و رضوان او، و آن مخلوق همواره همراه اوست».(114)
اینگونه از روایات میخواهد ما را متوجه كند كه عملِ شرعیِ ما، در آن دنیا یك تجسم برزخی دارد كه از ما جدا نیست و موجب آرامش و سرور میشود و در واقع زندگی برزخی ما را تشكیل میدهد و این دنیای ما نیز از نقش و تأثیر آن صورت برزخی بیبهره نیست.