طبق آنچه گفته شد؛ مرگ و انقطاعِ روح از عالم ماده و برگشت به عوالم بالاتر، به جای خود یك تحول بزرگ تكاملی است و یك سرفصل خاصی است در حركت كلی انسان. یعنی روح انسان در هركدام از عوالم «برزخ» و «حشر» و غیره چهره جدیدی یافته و قدم بزرگی در تكامل برمی‌دارد.
انسان‌هایی كه به طرف خدا در صراط مستقیم عبودیت هستند در حشر و مواقفِ آن مشمول تزكیه حضرت حق بوده و خداوند آنان را از ناپاكی‌ها، پاك می‌گرداند و از آنچه روی چهره اصلی آنان را گرفته تطهیر می‌نماید ولی آنانی كه در صراط عبودیت نیستند، از این تزكیه الهی محروم خواهند بود.
قرآن در این رابطه می‌فرماید:
«اِنَّ الَّذینَ یَشْتَروُنَ بِعَهْدِاللهِ وَ اَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلیلاً اُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْاخِرَةِ وَ لا یُكَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا یَنْظُرُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیمَةِ وَ لا یُزَكِّیْهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ»(49)
آن‌هایی كه عهد و پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای كمی بفروشند، حَظّ و نصیبی برای آنان در آخرت از سعادت‌های اخروی نیست و خدای متعال در روز قیامت با آنها تكلم نمی‌كند و به نظر رحمت به آنها ننگرد و آنها را پاك نمی‌گرداند و برای آنهاست عذاب دردناك.
تزكیه خدا که در آیه به آن اشاره می‌فرماید؛ همان تكمیل روح انسان است و این‌كه آن تزکیه، روح را تا بهشت و تا لقاء الهی سیر می‌دهد، و آن‌هایی كه در دنیا از بندگی خدا خود را محروم كرده‌اند عملاً از آن سیر و تزكیه و تطهیر محروم هستند.