بسم الله الرّحمن الرّحیم
سؤال: آیا تکنیک مناسب، نقشی در حضور دین در جامعه دارد و آیا می‌توان یکی از وظایفِ علمای دین را این دانست که در رابطه با انواع ابزارهای مطرح‌شده در جامعه حساسیت نشان دهند؟
جواب: وقتی متوجه باشیم هر فرهنگی یك نوع زندگی را انتخاب میكند و ابزاری در راستای آن زندگی میسازد، جواب مثبت است و واقعاً عالمان دین باید نسبت به بار فرهنگی ابزارها حساسیت داشته باشند، تا نه تنها بستر ظهور دین در تنگنا قرار نگیرد، بلکه جامعه شرایط نهادینه شدن دین را در خود پدید آورد. شما اگر زندگی را یك مهلت بدانید برای به ثمررساندن این مهلت، ابزار خاصی را انتخاب میكنید و اگر زندگی را یك فراغت بدانید برای پركردن این فراغت نوع دیگری از ابزارها را برمیگزینید. اخلاق انسان این‌چنین است که اگر بحث فراغت در میان باشد آن را می‌گذراند و از آن استفاده‌ی لازم را نمی‌برد ولی اگر بحث مهلت در میان باشد از آن استفاده می‌کند. در معنای مهلت هدفی نهفته است که باید برای رسیدن به آن تلاش کرد، به همین جهت آن نوع خانه‌‌هایی كه با فرهنگ گذراندن اوقات فراغت میسازیم، غیر از آن خانه‌‌هایی است كه برای تقویت بندگی و استفاده از مهلت بنا می‌کنیم. مشخص است که نوع معماری بستگی به نوع فرهنگ دارد، و فرهنگِ مهلت، غیر از فرهنگ فراغت است. تكنولوژی جدید، تكنولوژی برای گذراندن اوقات فراغت است نه بهره بردن از مهلت.
فرهنگ رنسانس با چنین پیش‌زمینه‌ای شکل گرفت که چگونه زندگی را بدون دین بگذرانیم. در این دیدگاه، زندگی معنی دیگری پیدا کرد لذا فرهنگ گذرانِ اوقات فراغتِ زندگی دنیایی به میان آمد و برای چنین زندگی انواع تکنولوژی‌ها ساخته شد. در این فرهنگ، وظیفه‌ی الهی انسان‌ها رنگ می‌بازد و ارضای امیال قوت می‌گیرد و به همین جهت عرض شد تكنولوژی غربی یك ابزار خنثی نیست، تجسّم فرهنگی است که جهت ارضای امیال نفسانی میخواهد جهان را تسخیر كند، و در همین راستا باید متوجه بود آن فرهنگ - بر خلاف ادعایش- نسبت به دین خنثی نیست و لذا تکنولوژی مربوط به آن هم نسبت به دین خنثی نمی‌باشد، بلکه طوری خود را بر روح و روان افراد حاکم می‌کند که دین به حاشیه‌ی زندگی می‌رود.
باید متوجه بود توسعه‌ی این نوع تكنولوژی همراه با فرهنگی است كه نسبت به نقش دین موضع انکار دارد، پس چگونه می‌توان تصور کرد علمای دین که درد دین دارند نسبت به نقش تکنولوژی غربی در به حاشیه راندن دین، حساسیت نداشته باشند؟