علامهطباطبایی«رحمةاللهعلیه» در تفسیر المیزان ذیل آیة 200 سورة آلعمران، بحث مفصّلی در همین رابطه دارند.(119) ایشان میگویند: جامعه به این جهت تشكیل میشود كه نیازهای انسان بهتنهایی برآورده نمیگردد و از طریق اجتماعِ افراد آن نیازها برآورده میشود، پس فلسفة پدیدآمدن جامعه، رفع نیازهایی از انسانها است كه به صورت فردی امكان برآوردنش مشكل است. حال اگر در جامعه حكم خدا جاری نباشد، اصلاً جامعه به حوائج خود نمیرسد و تازه خود جامعه مزاحم حیات و اهداف انسانها میشود. به عنوان مثال؛ یك زمانی مدارس ما وسیلة رشد و تعالی فرزندان ما میشد. یعنی كسی كه ادب نداشت و رعایت حقوق خواهر و برادرش را نمیكرد، وقتی به مدرسه میرفت در اصطكاك حقوقها میدید كه باید مرز خود را بشناسد، و لذا كمكم مؤدّب میشد. اما در حال حاضر به همان اندازهای كه نسبت انسانها با خداوند ضعیف شده و حال و هوای مدرنیته در روابط ما نفوذ كرده، شما میبینید شرایط برعكس شدهاست. یعنی فرزند ما وقتی به مدرسه میرود، سوء ادب و سوء اخلاق پیدا میكند. یعنی جامعهای به نام مدرسه دیگر شما را به هدفی كه از آن انتظار داشتید نمیرساند. این است كه علامه«رحمةاللهعلیه» میفرمایند: اگر جامعهای بر اساس حكم خدا اداره نشود، دقیقاً عكس آن مقصدی كه بر اساس آن مقصد، جامعه را بهوجود آوردید، نتیجه میدهد.
اینكه شما میبینید در كشورهای اروپایی حدود پنجاه سال است گرایشی پیدا شدهاست كه به ساختن دهكدههای خانوادگی روی آوردهاند، به جهت همین احساس بیثمر شدن جامعه است. یعنی وقتی انسان میبیند در جامعهاش همهچیز خراب است، از جامعه جدا میشود و با زن و فرزندش به گوشهای میرود و همانجا زندگی میكند و از طریق آموزش رسانهای، فرزندانش را تعلیم میدهد. البته این نوع زندگی كردن راه حل اساسی و اصلی نیست، چون از این طریق نمیتوان همة مقاصد خود را برآورده كرد. راه اساسی این است كه كاری كند جامعهاش، جامعة بیثمری نباشد.
حضرت فاطمهزهرا(س) در این خطبه میفرمایند: اگر شما حاكمیت دین خدا را در جامعه از طریق انسان معصوم نپذیرید، به شدت به مشكل میافتید، به نحوی كه حتی آن حداقل رشد و تعالی را هم كه از جامعه انتظار داشتید بهدست نمیآورید و اصل و اساس اِصرار فاطمهزهرا(س) و بقیة ائمه(ع) بر اینكه میگویند باید امام معصوم بر جامعه حاكم باشد، همین نكته است. چرا كه در شرایط حاكمیت حكم خدا از طریق امام معصوم؛ الطاف الهی برجامعه انسانها سرازیر میشود و جامعه نمایش جلوات حق میگردد و هیچ انسان عاشقِ حقّی نیست كه طالب چنین جامعهای نباشد و نسبت به ایجاد آن بیتفاوت باشد.