هر مسأله اى از دو راه قابل بحث و بررسى است از طریق «عقل و خِرد» و از طریق «عاطفه و فطرت»
فطرت، همان الهام و درك درونى است كه نیاز به دلیل ندارد، یعنى بدون استدلال و برهان، انسان آن را پذیرا مى شود و به آن ایمان دارد.
این گونه الهامات باطنى گاهى امواجش از داوریهاى خرد نیرومندتر، و اصالتش بیشتر است، كه اینها ادراكات ذاتى است و آنها معلومات اكتسابى.
اینگونه الهامات درونى در حیوانات غالباً «غریزه» نامیده مى شود; و غرائز هم دامنه وسیعى در حیوانات دارند و هم نقش مهمّى; بلكه مى توان گفت نقش اصلى در زندگى آنها بر دوش همین غرائز گذارده شده است.
بازتاب غرائز گاهى چنان شگفت انگیز است كه انسان را با تمام وسائل صنعتى پیشرفته و ابزارهاى دقیق الكترونیكى اش، در برابر آن وادار به اظهار عجز مى كند.
مثلا، فراوانند حیوانات و حشراتى كه وضع هوا را پیش بینى مى كنند، گاهى شاید براى یك روز و گاهى براى شش ماه و حتّى در نشریه اى دیدم نوعى از ملخ ها وضع هوا را از یكسال قبل پیش بینى مى كنند، و این راستى حیرت آور است كه انسان عصر فضا، با تمام ابزارهاى دقیقى كه براى پیش بینى وضع هوا اختراع كرده، و با تهیّه پستهاى هواشناسى در تمام نقاط حسّاس و گردآورى مجموعه اوضاع جوّى محسوس این نقاط از طریق مخابره، و تشكیل دادن «نقشه هاى هوایى» با تمام این تلاش ها و كوششهاى پرخرج، باز وضع هوا را براى مدّت 6 ساعت پیش بینى مى كند تازه آن هم با عباراتى چند پهلو!:
كمى تا قسمتى ابرى
گاهى تمام ابرى
احتمالا توأم با رگبارهاى پراكنده
و شاید بارندگى شدید
و احتمالا صاف و آفتابى! ...
ولى آن حشره هواشناس بدون تماس با حشرات دیگر، براى مدّت 6 ماه، یعنى از وسط تابستان چگونگى زمستان را پیش بینى مى كند و خود را براى آن آماده مى سازد.
شاید این كه انسان معلومات فطرى اش محدودتر از بسیارى از جانداران دیگر است به این خاطر است كه سهم عظیم او از نیروى عقل، كمبودهاى او را در همه زمینه ها جبران مى كند; ولى به هر حال، انسان نیز در نیازهاى ضرورى و مسائل اصولى زندگى، از الهام فطرى بهره مند است و این چراغ مى تواند ما را در مسیرى كه در پیش داریم رهنمون گردد.
* * *
آیا در مسأله مورد بحث یعنى پایان گرفتن جهان با جنگ و خونریزى و ظلم و بیدادگرى، یا حكومت صلح و عدالت و امنیت، الهامهاى فطرى مى تواند به ما كمكى كند یا نه؟
* * *
پاسخ این سؤال مثبت است; زیرا دو نشانه قابل ملاحظه وجود دارد كه مى تواند ما را به حقیقت رهنمون گردد: