بعضى مى گویند: هنگامى که دستورى از سوى خداوند حکیم صادر شد، باید آن را بى چون و چرا اجرا کرد، و ما نباید درباره علل آن گفتگو کنیم، بعلاوه مصالح احکام اغلب امور اسرارآمیزى است که بر ما پوشیده است.
ولى ما معتقدیم که اگرچه دسترسى به علل قسمتى از احکام شرعى براى ما مشکل است، ولى در بسیارى از موارد مى توانیم به مصالح و مفاسد احکام شرع دست یابیم و تلاش براى وصول به این مقصد، براى ما به دو دلیل مجاز است:
1. نخست اینکه در قرآن مجید و روایات اسلامى به طور مرتب در مورد آن بحث شده و به اصطلاح به ما چراغ سبز داده شده است که از فلسفه احکام سخن بگوییم.
قرآن در مورد فلسفه نماز، زکات، حجّ(41) و... بحث کرده است و در احادیث معصومین(علیهم السلام) به صورت گسترده تر این موضوع مطرح شده است; تا جایى که بعضى از علماى بزرگ شیعه در این زمینه کتاب یا کتاب هاى مستقلّى تألیف کرده اند.(42)
نتیجه اینکه طرح این مباحث در کتاب و سنّت به طور گسترده دلیل بر جواز گفتگو از آن است و اگر جایز نبود باید در قرآن مجید و کلمات معصومین(علیهم السلام) مطرح مى شد.
2. همانطور که قول و فعل معصومین(علیهم السلام) براى ما حجّت است، تقریر آن بزرگان نیز براى ما حجّت است و در تاریخ مى خوانیم که بسیارى از اصحاب پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)یا ائمه اطهار(علیهم السلام) از این پیشوایان بزرگ در مورد علل احکام سؤال مى کردند و آنها پاسخ هاى روشنى مى دادند و این خود امضاى عملى از جانب معصومین(علیهم السلام)نسبت به این کار است وگرنه باید به نوعى از این کار منع مى فرمودند.
نتیجه اینکه بر اساس دو دلیل بالا، ما اجمالا مى توانیم درباره مصالح و مفاسد احکام بحث نماییم و از آن آگاه شویم و این کار به طور قطع مجاز است، ولى چنان نیست که اگر فلسفه حکمى براى ما قابل درک نباشد، بتوانیم آن را ترک کنیم.