براى سنجش مراتب ایمان مى‌توان به میزان التزام عملى افراد توجه كرد. بالاترین مرتبه ایمان لازمه‌اش این است كه صاحب آن به تمام لوازم عملى بى كم و كاست و صد در صد ملتزم باشد؛ تا برسد به مراتب بعدى كه به تدریج از این التزام عملى كاسته مى‌شود. البته اگر كسى از اول اصلاً بنا را بر این گذاشته كه بعضى از لوازم را بپذیرد و برخى را نپذیرد، چنین كسى كافر
( صفحه 211)
است؛ البته كفر باطنى با همان توضیحى كه دادیم. براى ورود به عرصه ایمان باطنى، هر چند پایین ترین مراتب آن، از نظر بنا گذارى، باید بنا داشته باشد كه به همه لوازم عمل كند؛ گرچه در عمل ممكن است نتواند به این تعهد خود پاى بند بماند، و مراتب ایمان هم در واقع از همین میزان تعهد زاده مى‌شود نه از میزان بناگذارى. بناگذارى باید صد در صد باشد، وگرنه همان «نُؤْمِنُ بِبَعْض وَ نَكْفُرُ بِبَعْض» مى‌شود كه گفتیم كفر باطنى و حقیقى است. انسان هاى معمولى این گونه هستند كه با آن‌كه بنا مى‌گذارند صد در صد ملتزم باشند اما در عمل سستى مى‌كنند و مرتكب معصیت مى‌شوند. چنین كسى «مؤمن گناه كار» است و با «كافر باطنى» فرق دارد. كافر باطنى در اصل بناگذارى مشكل دارد، ولى مؤمن گناه كار در میزان پاى بندى به بنا گذارى. كافر باطنى، در بناگذارى تفریق و تبعیض قایل مى‌شود، اما مؤمن گناه كار با آن‌كه بنا داشته صد در صد ملتزم باشد، در اثر غفلت و وسوسه نفس و شیطان نتوانسته به این بنا متعهد بماند.
كسانى كه صد در صد و در همه موارد به بنایى كه گذاشته‌اند متعهد مى‌مانند و ذرّه‌اى از آن تخطى نمى‌كنند «معصوم» نامیده مى‌شوند. از نظر اعتقادات و تعالیم اسلامى، در اسلام كسانى كه معصوم بودن آنها تضمین شده باشد بیش از چهارده نفر نیستند، كه از آنان به «چهارده معصوم» تعبیر مى‌كنیم. البته دیگرانى هم ممكن است وجود داشته باشند كه آنان نیز در صد در صد موارد به بناى خود متعهد باقى بمانند، ولى آنان معصوم اصطلاحى، كه عصمت آنها تضمین شده باشد، نیستند. از این رو ما معتقدیم كسانى مثل حضرت زینب(علیها السلام) یا حضرت على اكبر و ابوالفضل العباس(علیهما السلام) یا حضرت معصومه(علیها السلام) دختر گرامى امام هفتم(علیه السلام) نیز مرتكب گناه نمى‌شده‌اند، ولى تفاوتشان با چهارده معصوم در این جهت این است كه عصمت آن چهارده بزرگوار تضمین گردیده، اما عصمت این بزرگواران به این صورت نبوده است. از این رو اگر مى‌گوییم، معصومین 14 نفر بیشتر نیستند بدین معنا نیست كه معتقدیم غیر از ایشان دیگران همه گناه كارند، بلكه به همین معنایى است كه توضیح دادیم. اعتقاد به عصمت آن چهارده نفر شرط تشیع است و اگر كسى چنین اعتقادى را نداشته باشد به تشیع او خلل وارد مى‌شود، ولى اعتقاد به عصمت دیگران، شرط تشیع نیست.
اما این‌كه چگونه ممكن است كسانى غیر از چهارده معصوم نیز اصلاً مرتكب گناه نشوند نیاز به بحث علمى و فلسفى دارد. براى تبیین این مسأله، گاهى ذكر برخى از داستان ها و حكایت ها اثرش از استدلال هاى منطقى و فلسفى بسیار بیشتر است. از این رو مناسب است در این جا یكى، دو قضیه را كه از طرق بسیار موثق و مطمئن نقل شده، ذكر كنیم.
( صفحه 212)