ما اگر بخواهیم به لذت ها و نعمت ها و بهشت آخرت برسیم راهى جز زندگى در این دنیا و استفاده از آن نداریم. درخت بهشت را «لااله الاالله» ما در این دنیا غرس مى‌كند؛ همان‌گونه كه
( صفحه 181)
پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) فرمود: مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاّ اللّهُ غُرِسَتْ لَهُ شَجَرَةٌ فِى الْجَنَّةِ...(291) كسى كه «لااله الاالله» بگوید درختى در بهشت، براى او كاشته مى‌شود. اگر كارهاى خیر ما در این دنیا نباشد نصیبى از نعمت هاى بهشت نخواهیم داشت. ما براى خریدن بهشت، سرمایه‌اى جز این دنیا نداریم. اگر بخواهیم در آخرت، محصول سعادت و نیل به لذت ها و نعمت هاى بهشت را درو كنیم، كشتزارى كه باید در آن بذر بكاریم همین دنیا است. اگر زمین دنیا نباشد ما مزرعه دیگرى نداریم تا بخواهیم با كشت و زرع در آن، نعیم الهى را در آخرت درو كنیم.
بنابراین مهم این است كه ما حقیقت دنیا را آن‌گونه كه هست بشناسیم. دنیا وسیله كسب آخرت است. دنیا محلى است كه ما باید با تجارت در آن، زاد و توشه براى آخرت فراهم كنیم. اشتباه ما این است كه گاهى مى‌پنداریم ما براى همین دنیا خلق شده‌ایم و قرار است كه براى همیشه در آن باقى بمانیم. اشتباه ما در این است كه تصور مى‌كنیم دنیا آخرین مقصد و اقامتگاه ابدى ما است. اشتباه ما در نگاه استقلالى، به جاى نگاه ابزارى، به دنیا است.
نگاه استقلالى به دنیا این است كه مثلاً انسان ماشینش را مرتب بشوید و تمیز كند و همیشه دستمال به دست ایستاده باشد تا اگر كوچك ترین لكه‌اى روى شیشه یا بدنه آن پیدا شد آن را پاك كند. چنین كسى فراموش كرده كه ماشین را براى چه خریده است. ماشین وسیله و ابزارى است كه ما را به مقصد برساند و با راحتى و سرعتى كه دارد خستگى و زمان سفرهاى داخل و بیرون شهرى ما را كاهش دهد. اگر كسى 24 ساعت و مدام ماشینش را تمیز مى‌كند و دستمال مى‌كشد، در این صورت به جاى این‌كه ماشین در خدمت او باشد او در خدمت ماشین در آمده است!
دنیا نیز همین‌گونه است. دنیا وسیله‌اى است كه خداى متعال در اختیار ما قرار داده تا با استفاده از آن، شایستگى دریافت هر چه بیشتر رحمت ها و نعمت هاى الهى را پیدا كنیم و به مقصد برسیم. این همان دنیاى ابزارى است. اما اگر ما تمام توجهمان معطوف به خود دنیا و لذت هاى آن شد و اصلاً فراموش كردیم كه آخرتى هم در كار است، این جا است كه دنیا مایه فریب و «متاع الغرور» است. چنین دنیایى است كه مذموم است؛ دنیایى كه به جاى تسریع در رساندن ما به هدف، مانع رسیدنمان به هدف مى‌گردد. باز هم بهترین و گویاترین سخن در
( صفحه 182)
این باره سخن امیر كلام است: وَ اِنَّما الدُّنْیا مُنْتهى بَصَرِ الْاَعْمى لا یُبْصِرُ مِمّا وَراءَها شَیْئاً وَ الْبَصیرُ یَنْفَذُها بَصَرُهُ وَ یَعْلَمُ اَنَّ الدّارَ وَراءَها فَالْبَصیرُ مِنْها شاخِصٌ وَ الْاَعْمى اِلَیْها شاخِصٌ وَ الْبَصیرُ مِنْها مُتَزَوِّدٌ وَ الْاَعْمى لَها مُتَزَوِّدٌ(292) جز این نیست كه دنیا منتهاى دید كوردل است، چیزى ماوراى آن را نمى‌بیند، و بینا نگاهش را از آن عبور مى‌دهد و مى‌داند در پى آن، سراى اصلى قرار دارد. پس بینا از آن، نگاه برمى گیرد و كوردل به آن خیره مى‌شود؛ و بینا از آن توشه بر مى‌دارد و كوردل براى آن توشه بر مى‌دارد. دنیا به مثابه عینكى است كه انسان بر چشم مى‌زند. عینك براى آن است كه انسان بهتر ببیند. راه بهتر دیدن با عینك هم آن است كه از پشت شیشه هاى آن به اشیا و دنیاى اطرافمان نگاه كنیم. اگر كسى به جاى نگاه از پشت عینك، به خود عینك و شیشه هاى آن خیره شود چه خواهد شد؟ آیا چیزى و كسى و جایى را خواهد دید؟ هرگز.
بنابراین آنچه كه مذمت مى‌شود در واقع، نوع نگاه و نگرش ما به دنیا، و نه خود دنیا است؛ وگرنه دنیا مخلوق خدا است و آنچه در آن است به نیكوترین صورت خلق شده است: الَّذِی أَحْسَنَ كُلَّ شَیْء خَلَقَهُ(293) همان كسى كه هر چیزى را آفریده، نیكو آفریده است. دنیا به خودى خود بد نیست، آنچه دنیا را بد مى‌كند استفاده ناصحیح ما از آن است. اگر هم در قرآن و روایات و نهج البلاغه در غالب موارد مى‌بینیم از دنیا مذمت شده و بیشتر صحبت از «متاع الغرور» بودن و بى اعتبارى و بازیچه بودن دنیا شده، بدان سبب است كه اكثر انسان ها در غالب موارد نگرششان به دنیا درست نیست و در معرض فریفته شدن به دنیا هستند. از این رو سعى شده با این بیان ها هشدار لازم به انسان داده شود. قبلاً نیز گفتیم كه ما چون بیشتر با محسوسات سر و كار داریم و لذت هاى غیر حسى را كمتر درك مى‌كنیم، به همین جهت طبیعت ما به گونه‌اى است كه به دنیا و لذت هاى آن گرایش داریم و از آخرت و لذت هاى آن‌كه فعلا براى ما محسوس نیست غفلت مىورزیم. ما هر طرف كه چشم باز مى‌كنیم ماده و مادیت مى‌بینیم. پس خدا و رهبران دینى باید سعى كنند كفّه معنویات و آخرت را ترجیح دهند و توجه ما را از دنیا به سمت آخرت بازگردانند. با این حال براى آن‌كه كسانى دچار سوء برداشت نشوند و نپندارند كه معناى این قبیل تعالیم آن است كه به كلى از دنیا و لذت ها و نعمت هاى آن چشم
( صفحه 183)
بپوشند؛ گاهى نیز متذكر لذت هاى دنیا و استفاده از آنها مى‌شوند: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ(294) بگو، زیورهایى را كه خدا براى بندگانش پدید آورده و[نیز] روزى هاى پاكیزه را چه كسى حرام گردانیده است؟ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ(295)اى كسانى كه ایمان آورده اید، از نعمت هاى پاكیزه‌اى كه روزى شما كرده ایم، بخورید. البته درصد این نوع بیان ها نسبت به بیان هاى نوع اول كمتر است؛ چون انسان معمولاً بدون آن‌كه نیاز به ترغیب و تشویق و توصیه باشد، خود به خود و به طور طبیعى به استفاده از نعمت ها و لذت هاى دنیا گرایش دارد.