در دعاى شریف «افتتاح» پس از تذكر این نكته لطیف و دقیق، كه خدایا تو بر ما منت نهادى و اجازه فرمودى تا با تو سخن بگوییم، به یادآورى نعمتهاى گوناگون خدا مى‌پردازد كه غالبا انسان از آنها غافل است.
دسته اى از نعمتها به گونه اى است كه اگر اندكى درباره آنها تفكر كنیم به اهمیت آنها پى مى‌بریم و هر قدر معلومات و دانش ما افزون گردد تأثیر و جایگاه آنها را در زندگى خود بیشتر درك مى‌كنیم و ارزش آنها را بهتر مى‌فهمیم. اما دسته اى دیگر نیاز به توجه عمیقتر دارد. از جمله نعمتهایى كه غالبا انسان از آن غافل است، نعمت دفع و رفع بلاها و گرفتاریهاست، چه انسان به گرفتارى مبتلا گردد و خدا وى را نجات بخشد و چه پیش از گرفتارى بلا را از او دفع نماید. مى‌فرماید:
فَكَمْ یا اِلهى مِنْ كُرْبَة قَدْفَرَّجْتَها وَهُمُوم قَدْ كَشَفْتَها وَ عَثْرَة قَدْاَقَلْتَها وَ رَحْمَة قَدْنَشَرْتَها وَ حَلْقَةِ بَلاء قَدْ فَككْتَها...»
خداى من چه بسیار اندوهها كه بر طرف نمودى و چه غمها كه زایل ساختى و چه لغزشها كه بخشیدى و چه رحمتها كه گستردى و چه زنجیرهاى بلا كه گسستى.
انسان تا گرفتار مشكلات نشود و در تنگنا قرار نگیرد اهمیت نعمتهایى را كه خدا به او ارزانى داشته درك نمى‌كند. همه ما،كم و بیش، در زندگى خود به گرفتاریها و مصایبى مبتلا شده و پس از چندى دیر یا زود از آنها رهایى یافته ایم؛ اما بسادگى از كنار آنها گذشته ایم ، بدون آنكه درباره آنها فكر و تأمّل نموده باشیم. تفكر در اطراف این گونه حوادث انسان را بیدار
( صفحه 112)
مى سازد و رابطه او را با خدا قوت مى‌بخشد.
فرض كنید در یك موقعیت سخت (مثلاً زمانى كه به پول، دكتر و دارو نیاز است، ولى بدانها دسترسى نیست) بیمارى سختى براى انسان یا یكى از افراد خانواده او پیش آید، بطورى كه اگر به سرعت اقدام نكند، خطرى جدى متوجه او مى‌شود. در این وضعیت، او به هر وسیله اى دست مى‌زند راه نجاتى نمى‌یابد. لذا، گرفتارى را بخوبى درك مى‌كند. در این هنگام كه به هیچ چیز دسترسى ندارد و همه راهها به روى او مسدود شده و نزدیك است كه كاملا مأیوس گردد و به بلا تن در دهد، به گونه اى مشكل او حل مى‌شود و، از مهلكه و گرفتارى نجات مى‌یابد.
این گونه حوادث، كم و بیش، در زندگى هر كس رخ مى‌دهد، لكن غالبا آنها را اتفاق و تصادف به حساب مى‌آوریم، نه مشیت خدا. وقتى هم كه مشكلمان بر طرف مى‌گردد توجه نمى‌كنیم كه لطف خدا شامل حالمان گردیده است. اگر هم آن را به خدا نسبت دهیم، تنها یك لقلقه زبان است و این مطلب را به دل باور نداریم، در صورتى كه لطف او بوده كه شامل حال ما گردیده و مشكل ما را برطرف كرده است.
اصولا در نظام آفرینش، هر آنچه واقع مى‌شود، چه مثبت و چه منفى، همه به اراده الهى است و هیچ چیز بدون اراده او رخ نمى‌دهد. اگر نعمتى به انسان مى‌رسد به خواست و اراده خداست، اگر بلایى نیز از او رفع مى‌گردد به امر خداست. او اسباب و شرایط كار را فراهم آورده است، خواه آنها را بشناسیم و خواه نشناسیم، چه اسباب عادى فراهم باشد و چه فراهم نباشد. اما اگر مشكلات ما با اسباب غیر عادى حل شود مورد
( صفحه 113)
نظر ما واقع خواهد شد و ما را بیشتر تحت تأثیر قرار خواهد داد، همان كه نامش را «اتفاق» مى‌نهیم.
خداست كه همیشه به انسان روزى مى‌دهد، یا به وسیله اسباب عادى، از راه كسب و تجارت و امثال آن، یا به وسیله اسباب غیر عادى، مانند مائده آسمانى یا جز آن. در هرحال، روزى از اوست؛ روزى دهنده هم هموست . دفع و رفع گرفتاریها نیز به دست اوست. بیمارى از اوست؛ شفا نیز به خواست اوست، خواه از راه طبابت دكتر و مصرف دارو باشد یا از راههاى دیگر. قرآن مجید به نقل از حضرت ابراهیم(علیه السلام) مى‌فرماید:
«اَلَّذى خَلَقَنی فَهُوَ یَهْدینِ وَ الَّذی هُوَ یُطْعِمُنی وَ یَسْقینِ وَ اِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفینِ وَالَّذی یُمیتُنی ثُمَ یُحیینِ»(78)
همان خدایى كه مرا بیافرید و به لطف خود به راه راست هدایت مى‌فرماید (مى پرستم)؛ همان كه چون گرسنه شوم مرا غذا مى‌دهد و چون تشنه گردم سیراب مى‌سازد؛ همان كه چون بیمار گردم مرا شفا مى‌دهد؛ همان كه مرا مى‌میراند، سپس زنده مى‌كند.
اگر انسان اندكى پیرامون حوادثى كه براى او رخ مى‌دهد و پس از چندى بر طرف مى‌شود، بیندیشد متوجه مى‌گردد كه خداوند تا چه حد نسبت به او لطف دارد. حتى گاهى حوادثى را پیش از آنكه به او رو آورد از او دفع مى‌كند. بنابراین، بجاست كه درباره حوادثى كه براى ما پیش نیامده ولى براى دیگران اتفاق افتاده است، تفكر كنیم. اگر صبح از خانه بیرون
( صفحه 114)
مى آییم و شب به سلامت باز مى‌گردیم، خواست خدا بوده كه صدها بلا و گرفتارى را از ما دور سازد. همان گونه كه به ما چشم داده، هزاران خطر را نیز از آن دور نموده است تا نابینا نگردیم. همان گونه كه به ما بدن عطا كرده است، صدها بلا را نیز از آن دفع مى‌كند تا سالم بمانیم.
بالاتر از همه، نعمتهاى معنوى خداوند است؛ به ما نعمت ایمان و عقل داده، ضمن آنكه آنها را براى ما حفظ كرده است. بسیارند كسانى كه صبح با ایمان از خانه خارج مى‌شوند؛ اما شب هنگام با ایمانى متزلزل و یا حتى ایمان بر باد رفته به خانه بر مى‌گردند، رمضان امسال را روزه مى‌گیرند؛ اما سال آینده موفق به روزه دارى نمى‌گردند. بسیار بوده‌اند كسانیكه در ابتدا در راه مستقیم بوده‌اند، ولى پس از مدتى منحرف شده و در دام مسلكها و مكتبهاى انحرافى و التقاطى گرفتار آمده‌اند. آیا سراغ ندارید كسانى را كه عقل و فكر خود را از دست داده‌اند؟