دعای ندبه، روش رساندن پیام حقیقتِ تفصیلی دین الهی است به تاریخ. چون اسلام از حضرت آدم(ع) شروع شده، در این دعا ابتدا به حقیقت حضرت آدم(ع) چشم می‌دوزید و در ادامه، تاریخِ نوری انبیاء و ائمه(ع) را مرور می‌کنید تا به حضرت مهدی(عج) می‌رسید که با ظهورش موجب تفصیل همه‌ی حقایق کتب آسمانی می‌شود. ما باید بدانیم سیری در عالم هست که به مهدی(عج) می‌رسد و با این نگاه توانسته‌ایم تمام تاریخ را ببینیم و جای خود را مشخص کنیم و یقین داشته باشیم سیر تفصیل‌دادن مکتب انبیاء به نهایتی مبارک ختم می‌شود و در آن زمان توحید برای بشریت ملموس و مقبول می‌گردد، مواظب باشید بیرون آن سیر قرار نگیرید.
اگر ما نتوانیم نسبتِ خود را با تاریخِ ظهورِ حقیقت مشخص کنیم و به ادامه‌ی آن از طریق تفصیلِ هرچه بیشتر، فکر نکنیم از ادامه‌ی راه زندگی توحیدی باز می‌مانیم.
إن‌شاءالله بعداً بیشتر روشن می‌شود که چرا بعضی‌ها می‌گویند گرفتار بن‌بست سیاسی و معرفتی شده‌اند ولی از خود نمی‌پرسند چرا خودشان با دست خودشان به طرف بن‌بست رفتند. مگر می‌شود با انحراف در امور معرفتی و سیاسی انتظار داشته باشیم گرفتار بن‌بست نشویم؟ شما خود را در تاریخِ جهت‌داری که از نور آدم(ع) شروع شده و دارد به سوی نور مهدی(عج) سیر می‌کند، وارد کنید و نظر به تفصیل حقیقت داشته باشید تا ملاحظه کنید هیچ بن بستی در عالم وجود ندارد.
حضرت امام در جواب بنی صدر که می‌گفت: کشور به بن‌بست رسیده، فرمودند: «اشتباه میكنید. مملكت اسلام كه به بن‌بست نمیرسد. همین مردم، همین پیرزن‌ها و پیرمردها و جوان‌ها و بچهها، از این بنبستها بیرون میآورند این مملكت را. شماها به بن‌بست رسیدید.»(178)
اگر از حضور تاریخی نور اشراقی انبیاء و اولیای الهی غفلت کنیم، جهت برون‌رفت از تنگناهای تاریخی خود از حرکت باز می‌مانیم و به اصطلاح به بن‌بست می‌رسیم. ولی اگر رجوع به تاریخ را به شکلی که در دعای ندبه به ما نشان می‌دهند دنبال کنیم و متوجه سنت تفصیلِ حقایق اجمالی شویم، ابداً در سیر خود متوقف نمی‌شویم. حضرت روح الله(ره) از یک جهت تفصیل تاریخ نوری انبیاء الهی و امامان معصوم(ع) است و از جهتی دیگر در مقام جامعیتی است که باید به تفصیل در آید و ما با قرارگرفتن در سیرِ تفصیل مقام جامع حضرت امام به خوبی از تنگناهای تاریخی خود عبور می‌کنیم.