1.انسانها را مىتوان از جهت غلبه عوامل خیر یا شر به سه دسته تقسیم كرد:
( صفحه 125 )
كسانى كه عوامل خیر و شر بهطور مساوى در فطرت آنها، نهاده شده است 2. كسانى كه عامل شر در آنها غالب است 3. كسانى كه عامل خیر در آنها غالب است. گرچه ممكن است میزان عوامل خیر یا شر در فطرت انسانها بالا باشد مثلا به نود و نه درصد برسد، اما چنین غلبهاى تا آن حد، موجب سلب اختیار انسان نمىشود كه تأثیر عوامل مخالف را به كلى از بین ببرد. اگر بر فرض چنین اتفاقى بیفتد، تكلیف از او ساقط است و رفتار او ارزش اخلاقى نخواهد داشت. پس ارزش اخلاقى دائرمدار اختیار است و به اندازهاى كه شخص، قدرت انتخاب و اختیار داشته باشد، تكلیف خواهد داشت و مقدار ثواب و عقاب او هم به میزان اختیار او بستگى دارد.