تربیت
Tarbiat.Org

فرزندم این چنین باید بود[جلد اول](شرح نامه ۳۱ نهج البلاغه)
اصغر طاهرزاده

توصیه‌ای برای وحدت اراده‌ی عبد با ربّ

برای دست‌یابی به این مقام تنها راه، همان راهی است كه حضرت به فرزندشان توصیه کردند. در حدیث قدسی دیگری به نام حدیث قرب نوافل آمده است: «مَا زَالَ الْعَبْدُ یَتَقَرَّبُ إِلَیَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَكُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِی یُبْصِرُ بِهِ وَ یَدَهُ الَّتِی یَبْطِشُ بِهَا»(144) همواره بنده با انجام نوافل به من نزدیك می‌شود تا آن‌که به او علاقه‌مند می‌گردم پس من گوش او می‌شوم كه با آن می‌شنود و دیده‌اش می‌گردم كه با آن می‌بیند و دستش می‌شوم كه با آن عمل می‌كند.
این همان وحدتی است كه میان بنده و خدا پدید می آید و تفاوت‌ها، جز در عبودیت و ربوبیت ذاتی از میان می‌رود. این‌گونه است كه هر آن چه از بنده صادر می شود از خدا و به اراده‌ی اوست و شخص، ذات و وجودش را به خداوند تفویض می‌كند و عمل او عمل خدا می‌شود و خدا از راه او در كائنات تصرف می‌كند. این همان مقام وحدتی است كه خداوند در آیه‌ی 17 سوره‌ی انفال برای خود و پیامبر(ص) اثبات می‌كند و می‌فرماید: «ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى‏»؛ ای پیامبر تو تیر نیانداختی زمانی كه تیر انداختی بلكه این خداوند است كه تیر انداخت. در این حالت همه‌ی آن‌چه به نام امكان شناخته می‌شود از بنده سلب و زایل می‌گردد و بنده به صفات حضرت حق متصف می‌گردد.
امام صادق(ع) این ترقی ذاتی، از امكان به وجوب را این‌گونه تعبیر می‌كنند كه: «العبودیةُ جوهرةٌ كُنْهُهَا الرُّ بُوبیّة؛ ما فَقَد فِی الْعبودیة وَجَدَ فِی الرّبوبیة»؛(145) عبودیت و بندگیِ حق، جوهری است كه كُنْه و حقیقت آن ربوبیت است. آن چه انسان در عبودیت از دست می‌دهد در ربوبیت به‌دست می‌آورد. آری كسی كه به فقر ذاتی خویش در مقام عبودیت اقرار می‌كند به غنای ربوبیت می‌رسد.
در حدیث قدسی داریم: «یَا ابْنَ آدَمَ أَنَا غَنِیٌّ لَا أَفْتَقِرُ أَطِعْنِی فِیمَا أَمَرْتُكَ أَجْعَلْكَ غَنِیّاً لَا تَفْتَقِرُ یَا ابْنَ آدَمَ أَنَا حَیٌّ لَا أَمُوتُ أَطِعْنِی فِیمَا أَمَرْتُكَ أَجْعَلْكَ حَیّاً لَا تَمُوتُ یَا ابْنَ آدَمَ أَنَا أَقُولُ لِلشَّیْ‏ءِ كُنْ فَیَكُونُ* أَطِعْنِی فِیمَا أَمَرْتُكَ أَجْعَلْكَ تَقُولُ لِشَیْ‏ءٍ كُنْ فَیَكُونُ»(146) ای‌ فرزند آدم‌! من ‌بی‌نیازی ‌هستم‌ كه ‌هیچ‌گاه ‌نیازمند نمی‌شوم‌؛ مرا اطاعت‌نما در آنچه‌تو را امر كرده‌ام‌، تا درنتیجه تو را بی‌نیازی‌ قرار دهم‌ كه‌ نیازمند نشوی‌. ای‌ فرزند آدم‌! من ‌زنده‌ای ‌هستم‌ كه ‌هیچ‌گاه ‌نمی‌میرم‌؛ مرا اطاعت‌كن ‌در آنچه‌تو را امر كرده‌ام‌، تا در نتیجه‌ تو را زنده‌ای‌قرار دهم‌ كه ‌نمیری‌. ای‌ فرزند آدم‌! من ‌به ‌چیزها می‌گویم‌: بشو، می‌شود؛ مرا اطاعت‌كن ‌در آنچه ‌تو را امر كرده‌ام‌، تا در نتیجه‌ تو را قرار دهم‌ به طوری‌ كه ‌به ‌چیزها بگوئی‌ بشو، پس می‌شود. ملاحظه کنید توصیه‌ی امام الموحدین(ع) تا کجاها را نشانه رفته است.