باز گردید به بحثی که در رابطه با مَن و تن داشتیم: وقتی شما در آینه نگاه میكنید میگویید خودم را دارم میبینم، سؤال ما این است كه خودتان كدامید؟ آن کسی كه در آینه است و یا آنكه بیرون آینه است و تصویرش در آینه میباشد؟ شاید فوراً کسی بگوید اینكه در آینه است من هستم و به آن اشاره کند، بعد كه كمی فكر كرد و جوابش را اصلاح نمود، خواهد گفت: خودم این هستم كه بیرون از آینه است و آنچه در آینه است تصویر من است. وقتی بیشتر فكر کند میگوید: خودم آن کسی هستم كه میفهمد آن چه در آینه است تصویر یک جسمی است که در بیرون آینه قرار دارد.
آری وقتی در آینه نگاه میکنید میفهمید شما یك خودی دارید که بدنش بیرون آینه است و عكس بدنش در آینه است و انسان میفهمد كه خودش، خودش است. روی این جوابها خوب فكر كنید كه راستی خودمان كدام هستیم؟!
ملاحظه میکنید كه هر چه در خود عمیقتر فكر کنیم شناخت كاملتری از خود به دست میآوریم و به همان اندازه در شناخت حقایق هستی نیز عمیقتر و كاملتر میشویم و برعكس، هر چه از خودِ حقیقی دور و نسبت به آن جاهل باشیم، از حقایق هستی و از توحید خداوند بیشتر دور میشویم. در همین رابطه امیرالمؤمنین«ع» میفرمایند: «لَاتَجْهَلْ نَفْسَكَ فَإِنَّ الْجَاهِلَ مَعْرِفَةَ نَفْسِهِ جَاهِلٌ بِكُلِّ شَیْءٍ»19 به خود جاهل مباش زیرا که جهل به خود، جهل به همهچیز است.
وقتی معلوم شد درستنشناختن خود برابر است با نشناختن همهچیز، حالا اگر انسان برای خودش، یک خودِ دروغینی بسازد، در این صورت بدون آنکه خود بداند به همهچیز جاهل است و همهچیز را دروغین میبیند، و اگر خودش را درست بشناسد، همه چیز را درست میبیند. انسانی كه خود را گم کرد، خودش برای خودش دروغ میشود. امیرالمؤمنین«ع» میفرمایند: «عَجِبْتُ لِمَنْ یَجْهَلُ نَفْسَهُ كَیْفَ یَعْرِفُ رَبَّهُ»20 در تعجبم از کسی که به خود جاهل است چگونه میتواند پروردگار خود را بشناسد. و نیز میفرمایند: «اَعظمُ الْجهلِ جَهْلُ الانْسانِ اَمْرَ نَفْسِه»21 بالاترین جهل و نادانی، جهل انسان به خودش است.
در این جلسه ما میخواستیم كه با شما عزیزان صحبتی دوستانه در رابطه با شناخت «مَن» داشته باشیم و در این قدم اوّل با هم به این سؤال فكر كنیم كه «مَن كو؟!» تا از این طریق پنجرهای به سوی «شناخت خودِ حقیقی» گشوده باشیم. امید است كه قدمهای بعدی را شما بتوانید به لطف الهی با استفاده از كتابهایی كه در رابطه با خودشناسی یا معرفت نفس نوشته شده، بردارید.22
«والسلام علیكم و رحمةالله و بركاته»