آیه
وَإِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِیباً إِلَیْهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِّنْهُ نَسِیَ مَا کَانَ یَدْعُواْ إِلَیْهِ مِن قَبْلُ وَجَعَلَ لِلَّهِ أَندَاداً لِّیُضِلَّ عَن سَبِیلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِکُفْرِکَ قَلِیلاً إِنَّکَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ
ترجمه
و هرگاه به انسان آسیبی رسد پروردگارش را میخواند در حالی که (با توبه) به سوی او بازگشته است. امّا همین که خداوند از جانب خویش نعمت بزرگی به او دهد آن چه را (به خاطر رفع آن) قبلاً خدا را میخواند، فراموش میکند و برای خداوند همتایانی قرار میدهد تا (خود و دیگران را) از راه او منحرف سازد. بگو: «مدّت کمی را با کفر خود کامیاب باش که تو بدون شک از دوزخیانی».
نکته ها
«ضُرّ» به معنای هر گونه آسیب و ضرر است. «خَوَّله» به معنای عطای بزرگ است. «منیب» یا از «نوبة» است، یعنی انسان نوبت به نوبت به خدا توجّه میکند، یا از «نابَ» به معنای انقطاع است، یعنی انسان در بست به او توجّه میکند که ظاهراً همین معنای دوم مراد است.
در آیات قبل، خداشناسی از طریق آفریدهها مطرح بود و در این آیه توجّه به خدا از طریق فطرت و درون مطرح است.
پیام ها
1- قرآن از توجّههای موسمی و موضعی انسان که به هنگام اضطرار پیش میآید و بعد فراموش میشود، انتقاد میکند. «اذا مسّ الانسان ضُرٌّ دَعا»
2- انسان کم ظرفیّت است و در اولین برخورد با سختیها، فریاد میزند. «مسّ»
3- مشکلات، عامل بیداری و بازگشت به فطرت است. «ضُرٌّ دَعا» (گرفتاریها انسان را به توبه و دعا وادار میکند).
4- دعای خالصانه سبب برطرف شدن ناگواریهاست. «منیباً الیه... خَوّله نعمةً»
5 - ضررها از او نیست، ولی نعمتها از اوست. «نعمةً منه»
6- رفاه، مایهی غفلت و فراموشی است. «نعمةً - نسی»
7- انسانهای کم ظرفیّت به هنگام رفاه، مشکلات قبلی خود را فراموش میکنند. «نسی ما کان یدعوا الیه»
8 - غفلت از یاد خدا، مایهی شرک است و کسی که بخاطر رفاه خدا را فراموش کرد، به سراغ غیر او میرود. «نسی... جعل للّه انداداً»
9- شرک انسان، گسترده است و هر روز به چیزی دل میبندد. «انداداً»
10- توجّه انسان به غیر خدا، دیگران را نیز به اشتباه و گمراهی میاندازد. «لیضلّ»
11- انحراف انسان گام به گام است. اوّل: نسیان «نسی» دوّم: شرک «جعل للّه انداداً» سوّم: منحرف کردن دیگران «لیضلّ»
12- هر کامیابی نشانهی محبوبیّت نیست. «تمتع بکفرک»
13- مشرک کافر است. «جَعَل للّه انداداً... تمتّع بکفرک»
14- کامیابیهای دنیا نسبت به آخرت کم است. «تمتّع... قلیلاً»
15- مجازات کفران و کفر، قرین شدن با دوزخیان است. «انک من اصحاب النار»