آیه
خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَأَنزَلَ لَکُم مِّنَ الْأَنْعَامِ ثَمَانِیَةَ أَزْوَاجٍ یَخْلُقُکُمْ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ خَلْقاً مِّن بَعْدِ خَلْقٍ فِی ظُلُمَاتٍ ثَلاَثٍ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لَهُ الْمُلْکُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّی تُصْرَفُونَ
ترجمه
او شما را از یک نفس آفرید، سپس جفتش را از همان نفس قرار داد و برای شما (از خزانه قدرت خود) از چهار پایان هشت زوج (نر و مادهی گوسفند و بز و گاو و شتر) نازل کرد. او شما را در شکمهای مادرانتان و در تاریکیهای سه گانه (گوشت و پوست و خون) آفرینشی پس از آفرینشی (دیگر در مراحل گوناگون) میآفریند. این است خدایی که پروردگار شماست، حکومت برای اوست، جز او هیچ معبودی نیست، پس چگونه به بی راهه میروید؟
نکته ها
مراد از «ثمانیة ازواج» در این جا به دلیل آیهی 143 و 144 سورهی انعام که میفرماید:
«من الضأن اثنین و من المَعز اثنین»، «و من الابل اثنین و من البقر اثنین» نر و ماده از چهار نوع حیوان است: گوسفند، بز، شتر و گاو.
مراد از «أنزَل» نزول مکانی نیست، بلکه نعمتی است که از مقام برتر به مقام پایینتر داده میشود. یا به معنای پذیرایی است، نظیر آیهی «نُزُلاً من عنداللّه»**آل عمران، 198.*** و یا به جهت آن است که سرچشمهی حیات حیوانات، آبی است که از بالا نازل میشود و خزینهی همهی نعمتها بالاست. «ان من شیء الا عندنا خزائنه و ما ننزّله الاّ بقدر معلوم»**حجر، 21.*** هیچ چیزی نیست مگر آن که خزینهی آن نزد ماست و ما جز به مقدار معین نازل نمیکنیم.
مراد از «ظلمات سه گانه» به گفتهی امام حسین علیه السلام در دعای عرفه، گوشت و پوست و خون است. «ثمّ اسکنتَنی فی ظلمات ثلاث بین لحم و جلد و دم»
پیام ها
1- جنس همهی انسانها، از مرد و زن و از سفید وسیاه، یکی است. «نفس واحدة»
2- گرچه مرد و زن از نظر جسمی تفاوتهایی دارند، امّا روح آنها یکی است. «نفس واحدة»
3- زوجیّت نعمتی است علاوه بر خلقت که خداوند به انسان عطا کرده است. «خلقکم... ثمّ جعل... زوجها»
4- انسان برای بقای نوع، به همسر نیازمند است. «خلقکم... ثمّ جعل منها زوجها»
5 - شکم و شهوت، نیازهای اولیه انسان هستند که خداوند به آنها توجّه نموده است. «جعل منها زوجها و انزل... الانعام»
6- در میان انواع حیوانات، چهار حیوان (گوسفند، بز، گاو و شتر) نقش ویژهای در خوراک انسان دارند. «ثمانیة ازواج»
7- آفرینش انسان در چند مرحله انجام میگیرد. «خلقاً من بعد خلق» (در آیهی 12 و 13 سورهی مؤمنون از این مراحل به «نطفة، علقة، مضغة» یاد شده است.)
8 - انسان در تاریکی فلج است ولی خداوند در تاریکیهای متراکم فعال است. «یخلقکم فی ظلمات ثلاث»
9- نعمتهای زندگی را از خدابدانیم که او هم خالق است و هم مالک، هم ربّ است و هم معبود. «خلقکم... ربکم له الملک لا اله الاّ هو»