آیه
وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنبَغِی لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِینٌ
ترجمه
و ما به او (پیامبر) شعر نیاموختیم و سزاوار او نیز نیست، آن (چه به او آموختیم) جز مایهی ذکر و قرآن روشن نیست.
نکته ها
یکی از تهمتهایی که به پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله میزدند، علاوه بر ساحر و مجنون و کاهن بودن، تهمت شاعر بودن بود، در حالی که:
شعر بر خاسته از تخیل است، بر خلاف وحی.
شعر بر خاسته از عواطف و احساسات است، بر خلاف وحی.
شعر آمیخته با اغراق است، بر خلاف وحی.
گرچه قرآن دارای جملاتِ موزون و مقطّع همچون شعر است، امّا عنصر اصلی شعر که تخیّل است، در قرآن راهی ندارد.
قرآن، جز ذکر نیست. «اِن هو الاّ ذکر» ذکر قدرت و قهر خدا، یاد الطاف و نعمتهای او، یاد عفو و مغفرت او، یاد سنّتها و قوانین او، یاد انبیا و اوصیا و اولیای او، یادی از تاریخهای پر عبرت، یادی از عوامل عزّت و سقوط امّتها، یادی از نیکوکاران و هدایت شدگان، یادی از تبهکاران و کافران و فاسقان و مجرمان و ستمگران و عاقبت آنان، یادی از اخلاصها، ایثارها، شجاعتها، انفاقها، صبرها و پایان نیک آن، یادی از قتلها، شکنجهها، اذیّتها، تهمتها، تحقیرها، حقّکشیها و به استضعاف کشیدنها و عاقبت شوم مستکبران، یادی از اوامر و نواهی و مواعظ و حکمتها، یادی از آفریدههای آسمانی و زمینی و دریایی، یادی از آینده تاریخ و پیروزی حکومت حقّ و پر شدن جهان از عدل و داد و محکومیّت ظلم و ستم، یادی از برزخ و معاد و حوادث قبل از قیامت و چگونگی صحنههای قیامت و خطرات دوزخ و نعمتهای بهشتی.
آری، تمام قرآن به نحوی تذکّر و یادآوری است. «اِن هو الاّ ذکر»
پیام ها
1- در قرآن، سخن از نفی ارزش شعر نیست، بلکه سخن از نفی شعر از پیامبر است. «و ما علّمناه الشعر»
2- خداوند از تهمت به انبیا دفاع میکند. «و ما علّمناه الشعر»
3- ندانستن شعر به ارشاد مبلّغ ضرری نمیزند. «و ما علّمناه الشعر»
4- رشدهای نابجا و فضاهای فرهنگی غلط شما را متزلزل نکند. (در زمان پیامبر مسأله شعر جایگاهی بیش از متعارف داشت و شعر و شاعری در رأس امور بود. این آیه ابّهت آن را شکست.) «و ما علّمناه الشعر»
5 - طبع شعر از سوی خداوند است. «و ما علّمناه الشعر»
6- معلّم، پیامبر خداست. «علّمناه»
7- هر علمی برای هر کس سزاوار نیست. «و ما ینبغی له»
8 - تا از تخیّلات و موهومات شاعرانه تخلیه نشویم، روح ما ظرف معارف الهی قرار نمیگیرد. «و ما علّمناه الشعر... اِن هو الاّ ذکر و قرآن مبین»
9- قرآن، مایهی تذکّر و یادآوری است. «اِن هو الاّ ذکر»
10- قرآن، کلامی روشن و قابل فهم و استدلال است. «قرآن مبین»