آیه
لَمْ یَكُنِ الَّذِینَ كَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِینَ مُنفَكِّینَ حَتَّى تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَةُ
رَسُولٌ مِّنَ اللَّهِ یَتْلُواْ صُحُفاً مُطَهَّرَةً
فِیهَا كُتُبٌ قَیِّمَةٌ
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ إِلَّا مِن بَعْدِ مَا جَآءَتْهُمُ الْبَیِّنَةُ
ترجمه
كسانى كه كفر ورزیدند از اهل كتاب و مشركان، (از راه انحرافى خود) دست برندارند تا آنكه دلیل روشنى برایشان بیاید
پیامبرى از سوى خدا كه كتاب (آسمانى) را تلاوت كند.
در آنها نوشتههایى استوار و با ارزش است.
كسانى كه به آنان كتاب داده شد، متفرّق نشدند مگر بعد از آنكه برهان روشن برایشان آمد.
نکته ها
«بیّنة» به معناى دلیل روشن است كه به واسطه آن حق از باطل آشكار گردد.
«قیّمة» به معناى مستقیم، محكم، ارزشمند و گرانبهاست. «قیّم» به كسى گویند كه دلسوز است و به مصالح دیگران قیام مىكند. حرف تاء در كلمه «قیمة» براى مبالغه است نظیر علاّمة، نه تأنیث.
این آیه را دو گونه تفسیر كردهاند: طبق یك تفسیر سخن از بىوفائى و عدم صداقت اهل كتاب و مشركان است و در تفسیر دیگر سخن از اتمام حجت براى آنان است.
ادعاى كفار این بود كه تا دلیل روشنى به ما نرسد، در راه خود باقى هستیم، ولى بعد از آن كه دلیل روشنى رسید، باز هم در راه خود باقى ماندند و جز عدهاى ایمان نیاوردند. شبیه این مضمون، در آیه 89 سوره بقره آمده است كه قبل از ظهور اسلام در انتظار آمدن پیامبر جدیدى بودند و به خود نوید مىدادند، ولى «فلما جائهم ما عرفوا كفروا» همین كه آمد براى آنان چیزى را كه مىشناختند نپذیرفتند.
«صُحُف» جمع «صحیفة» است. گویا هر بخش از كتاب آسمانى به تنهایى صحیفهاى است. تورات یك كتاب است ولى قرآن در باره آن مىفرماید: «صحف ابراهیم و موسى»**اعلى، 19.***
پیام ها
1- بدون دلیل روشن انتظار نداشته باشید كه مردم دست از عقیده و راه خود بردارند. «لم یكن... منفكّین حتى تأتیهم البیّنة»
2- در اتمام حجّت، كفّار و مشركان از یكدیگر جدا نیستند. خداوند براى همه مردم، چه كفّار و چه مشركان، با فرستادن بیّنه، اتمام حجّت مىكند. «تأتیهم البیّنة»
3- از اهل كتاب توقع بیشترى است. (با اینكه در آیه اول سخن از اهل كتاب و مشركان بود ولى در آیات بعد انتقاد تنها از اهل كتاب است.) «و ما تفرّق الّذین اوتوا الكتاب»
4- اتمام حجت خداوند از طریق پیامبرى آسمانى و كتاب پاك است. «رسول... یتلوا صُحُفًا مطهّرة»
5 - قرآن از هر خطا و انحراف و لغو و باطل وتحریف دور است. «صحفاً مطهّرة»
6- در قرآن، دستورات قوام بخش است.** كلمه «كُتب» مىتواند به معناى دستورات دینى باشد، نظیر آیه «كتب علیكم الصیام» كه كتاب به معناى دستور است.*** «فیها كتب قیّمة»
7- قرآن هم خود كتابى معتدل و دور از اعوجاج است**اگر «قیمة» را به معناى ثابت و پایدار و به اصطلاح ادبى فعل لازم بدانیم.***و هم سبب اعتدال و قوام جامعه است.** اگر «قیمة» را به معناى برپا كننده و به اصطلاح ادبیات عرب متعدى و داراى مفعول بدانیم.
سوره 98. بینة آیه 5*** «قیّمة»
8 - با وجود هواى نفس، علم و دانش مشكلگشا نیست. اهل كتاب حق را به روشنى فهمیدند ولى به خاطر هواهاى نفسانى، دستخوش تفرقه شدند. «و ما تفرّق الّذین اوتوا الكتاب...»
آیه
وَ مَآ أُمِرُواْ إِلَّا لِیَعْبُدُواْ اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَّهُ الدِّینَ حُنَفَآءَ وَ یُقِیمُواْ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُواْ الزَّكَاةَ وَذَ لِكَ دِینُ الْقَیِّمَةِ
ترجمه
به اهل كتاب فرمانى داده نشده جز آنكه خدا را بپرستند در حالى كه دین را براى او خالص ساخته و گرایش به حق داشته باشند و نماز را به پا دارند و زكات بپردازند و این است دین استوار.
نکته ها
«حنفاء» جمع «حَنیف» به معناى گرایش به حق است، در برابر كلمه «جَنیف» كه به معناى گرایش به باطل است.
اگر آیه «ذلك دین القیّمة» را در كنار آیه «فاقم وجهك للدّین حنیفاً فطرة اللّه»**روم، 30.*** بگذاریم مىتوان استفاده كرد كه عبادت خالص و بىپیرایه و رابطه با خدا (نماز) و كمك به دیگران (زكات)، از امور فطرى هر انسانى است.
پیام ها
1- سلیقهها و هوسهاى دیگران متغیّر است. دین پایدار و ثابت، سرسپردگى خالصانه به خداى ثابت است. «مخلصین له الدین... ذلك دین القیّمة»
2- ایمان بدون نماز و زكات استوار نیست. «یقیموا الصّلاة و یؤتوا الزكاة و ذلك دین القیّمة»
3- توجه به سابقه لجاجتها و تفرقهها، سبب تسلّى پیامبر و پیروان است. «و ما تفرّق الّذین... الاّ من بعد ما جاءتهم البیّنة»
4- توحید و پرستش خالصانه خداوند، عامل وحدت است. «و ما تفرّق الّذین اوتوا الكتاب... و ما امروا الاّ لیعبدوا اللّه»
5 - پیامبران، مردم را به سوى خدا دعوت مىكردند نه خود. «و ما امروا الاّ لیعبدوا اللّه»
6- خالص و بى پیرایه بودن، رمز بقاء است. «مخلصین... ذلك دین القیّمة»
7- فرمان توحید و نماز و زكات در تمام ادیان آسمانى بوده است. «و ما امروا الاّ لیعبدوا اللّه...»