آیه
یَآ أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاَقِیهِ
فَأَمَّا مَنْ أُوتِىَ كِتَابَهُ بِیَمِینِهِ
فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَاباً یَسِیراً
وَ یَنقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُوراً
وَأَمَّا مَنْ أُوتِىَ كِتَابَهُ وَرَآءَ ظَهْرِهِ
فَسَوْفَ یَدْعُواْ ثُبُوراً
وَیَصْلَى سَعِیراً
إِنَّهُ كَانَ فِى أَهْلِهِ مَسْرُوراً
إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ
بَلَى إِنَّ رَبَّهُ كَانَ بِهِ بَصِیراً
ترجمه
هان اى انسان! تو به سوى پروردگارت تلاش بسیارى دارى و سرانجام به لقاى او خواهى رسید.
پس هر كس كارنامهاش به دست راستش داده شود،
به زودى و به آسانى به حساب او رسیدگى خواهد شد،
و شادمان به سوى خانوادهاش (یا همفكرانش) باز مىگردد.
و هر كس نامهاش از پشت سر (و به دست چپ) او داده شود،
پس زود فریاد فغان بر خواهد آورد،
و داخل دوزخ خواهد شد.
همانا او (در دنیا) در میان خانوادهاش شادمان بود.
او گمان مىكرد كه هرگز بازنمى گردد.
چرا (باز خواهد گشت) و پروردگارش به او بیناست.
نکته ها
كلمه «كَدح» هم به معناى تلاش و كوشش آمده و هم به معناى آسیب وارد كردن، یعنى انسان به سوى پروردگارش پیش مىرود ولى رفتنى همراه با رنج و تعب كه گویا به خود آسیب و خدشه وارد مىكند.
در حدیث مىخوانیم: هر كس سه خصلت را دارا باشد، خداوند حساب او را آسان قرار مىدهد و با رحمت خود، او را به بهشت وارد مىسازد: به آن كس كه محرومش كرده، عطا كند؛ با آنكه قطع رابطه كرده، صله رحم مىكند و از آن كه به او ظلم كرده، درمىگذرد. «تعطى من حرمك تصل من قطعك و تعفو عمن ظلمك»**تفسیر نورالثقلین.***
در آیه نهم و سیزدهم، سخن از شادى و سرور در نزد خانواده است، یكى منفى كه مورد انتقاد است و یكى مثبت كه پاداش نیكوكاران است. آرى، ثمره سرور مستانه و غافلانه در دنیا، دوزخ است و ثمره ایمان و تقوى در دنیا، سرور در میان بستگان در قیامت است.
از حضرت علىعلیه السلام درباره آیهى «ینقلب الى اهله مسرورا» سؤال شد. فرمودند: كسانى كه در دنیا اهل و عیال انسان بهشتى بودند، اگر مؤمن باشند در آخرت نیز اهل او خواهند بود.
پیام ها
1- انسان در حركت به سوى خداست. «یا ایّها الانسان انّك كادح الى ربّك» (چنانكه در جاى دیگر مىفرماید: «انّا للّه و انّا الیه راجعون»**بقره، 156.***
2- انسان در مسیر حركت به سوى خدا، با مشكلات بىشمارى روبروست. «انّك كادح الى ربّك»
3- خداوند در تاریخ و جامعه قوانینى ثابت قرار داده است كه همه از آن تبعیّت مىكنند؛ نه مىتوانند توقف كنند، نه به عقب بازگردند و یا به سویى دیگر روند. «كادح الى ربّك كدحا»
4- پایان حركت انسان، رسیدن به خداوند است. «فملاقیه»
5 - اعمال انسان در دنیا ثبت شده و در قیامت، به صورتى مكتوب و مستند به او ارائه مىشود. «اوتى كتابه»
6- در قیامت، حساب مردم گوناگون است و خوبان حسابى آسان دارند. «حساباً یسیراً» (و تبهكاران حسابى سخت. «حساباً شدیداً»** طلاق، 8***)
7- به شادىهاى دنیوى مغرور نشوید كه مىگذرد، به شادىهاى پایدار قیامت، فكر كنید. (اگر امروز به خاطر فرمان الهى از بعضى لذّتهاى خانوادگى صرف نظر كردیم و براى جهاد یا تحصیل علم یا خدمت از خانواده دور شدیم، در آینده جبران خواهد شد.) «ینقلب الى اهله مسرورا»
8 - در روزى كه برخى از یكدیگر فرار مىكنند: «یوم یفرّ المرء من اخیه...»**عبس، 34 - 36.*** آن كه حسابش آسان و جایگاهش بهشت باشد، به سوى خانوادهاش بازمىگردد. «ینقلب الى اهله مسروراً» (شاید فراریان از یكدیگر، مراد كافران باشند)