آیه
وَمَا جَعَلْنَآ أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَآئِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِینَ كَفَرُواْ لِیَسْتَیْقِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ وَیَزْدَادَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِیْمَاناً وَلَا یَرْتَابَ الَّذِینَ أُوتُوْا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَ لِیَقُولَ الَّذِینَ فِى قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَآ أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَ لِكَ یُضِلُّ اللَّهُ مَن یَشَآءُ وَیَهْدِى مَن یَشَآءُ وَمَا یَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِىَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ
ترجمه
و نگهبانان آتش را جز از فرشتگان قرار ندادیم و تعداد آنها را جز وسیله آزمایش براى كسانى كه كفر ورزیدند قرار ندادیم، تا اهل كتاب یقین كنند (كه قرآن كتاب آسمانى است. زیرا همین عدد در تورات و انجیل نیز آمده است) و كسانى كه ایمان آوردهاند بر ایمان خود بیفزایند و اهل كتاب و مؤمنان، گرفتار شك و تردید نشوند و (به علاوه، عدد 19 سبب شد) تا كفّار و بیماردلان بگویند خدا از این مثال چه ارادهاى كرده است؟ این گونه خداوند هركس را بخواهد گمراه مىكند و هركه را بخواهد هدایت مىنماید و شمار لشگریان پروردگارت را كسى جز او نمىداند و این جز تذكّرى براى بشر نیست.
نکته ها
فخر رازى در تفسیر كبیر مىگوید: عدد 19 كه تعداد ماموران دوزخ است، از چند راه موجب یقین اهل كتاب و مسلمانان مىشود:
الف) چون همین عدد در كتابهاى آسمانى قبلى یعنى تورات و انجیل آمده است، اهل كتاب گفتند: یك نفر درس نخوانده چگونه از آن آگاه شده است؟ پس حتماً به او وحى مىشود.
ب) ایمان اهل كتاب به حقانیّت قرآن، سبب زیاد شدن ایمان مسلمانان مىشود.
ج) این كه تعداد ماموران دوزخ 19 نفر باشد، براى بعضى سبب مسخره و تعجب مىشود و انسان به طور معمول چیزى نمىگوید كه مردم به او بخندند. اكنون كه قرآن این عدد را به عنوان تعداد مأموران دوزخ ذكر كرده است، معلوم مىشود كه این كلام از وحى است.
در برخى آیات قرآن، گمراه كردن مردم به خداوند نسبت داده شده است، نظیر آخر همین آیه كه مىفرماید: «یضلّ اللّه من یشاء» لكن باید بدانیم كه مراد از «اِضلال» رهاكردن به حال خود است، یعنى خداوند انسان نااهل را به حال خود رها مىكند. مانند كشاورزى كه دانه و هسته فاسد و خراب را رها كرده و كنار مىگذارد، ولى دانه سالم را نگه مىدارد و اسباب رشد آن را فراهم مىكند.
مطالعه تورات و انجیل و مقایسه میان قرآن و آن دو، یكى از راههاى افزایش ایمان مؤمنان است. زیرا هم موارد تحریف شده آن دو كتاب پیشین را در مىیابند و هم به موارد مشترك بسیار برمىخورند كه حقانیّت قرآن را به اثبات مىرساند.
نسبت به احكام و مطالب دینى، برخوردى محترمانه داشته باشیم و هیچگاه نسبت به امورى كه براى ما تعجّبآور است، توهین و تحقیر و تمسخر نكنیم.
بیان اینكه تعداد مأموران دوزخ، نوزده نفر مىباشد، وسیلهاى است براى آزمایش كه چه كسانى مىپذیرند و چه كسانى به تمسخر مىگیرند.
اداره و تدبیر امور هستى، بسیار دقیق و حساب شده است. كارگزاران نظام هستى، به تعداد مورد نیاز در جاى خود قرار مىگیرند، نه یك نفر بیش و نه یك نفر كم.
بر اساس علم الهى، 19 فرشته براى اداره دوزخ و دوزخیان كافى است، پس یك نفر هم اضافه نمىشود و این بهترین درس براى مدیران است كه در استخدام كاركنان، در حدّ نیاز و ضرورت اقدام كنند.
پیام ها
1- مأموران دوزخ، فرشتگان هستند. «ما جعلنا اصحاب النار الا ملائكة»
2- كسى مىتواند مجرى قوانین و دستورات الهى باشد كه خودش آلوده نباشد و به آنچه دیگران از آن نهى شدهاند، مبتلا نباشد. «و ما جعلنا اصحاب النار الا ملائكة»
3- ذكر تعداد نگهبانان دوزخ، براى آزمایش كفّار است. «الاّ فتنة للذین كفروا»
4- در میان اهل كتاب نیز افراد با انصافى وجود دارند كه با دیدن حقانیّت اسلام، ایمان مىآورند. «لیستیقن الّذین اوتوا الكتاب...»
5 - قرآن از سخن بیماردلان بهانه گیر در آینده خبر مىدهد. «و لیقول الّذین فى قلوبهم مرض...»
6- گمراه كردن خداوند ابتدایى نیست، بلكه كیفر كافران است. (مانند دزدى كه وارد خانه شده و شما درب را به روى او مىبندید. در اینجا زندانى كردن سارق، جنبه كیفرى دارد.) «یضلّ اللّه من یشاء»
7- كفّار و منافقان در دشمنى با اسلام و مسلمانان هماهنگ هستند. «ولیقول الّذین فى قلوبهم مرض والكافرون »
8 - گاهى یك مطلب ساده، افرادى را هدایت و گروهى را گمراه مىكند. «ماذا اراد اللّه بهذا مثلاً كذلك یضلّ اللّه من یشاء و یهدى من یشاء»