آیه
إِنَّ نَاشِئَةَ الَّیْلِ هِىَ أَشَدُّ وَطْئاً وَأَقْوَمُ قِیلاً
إِنَّ لَكَ فِى النَّهَارِ سَبْحاً طَوِیلاً
وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاً
رَّبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِیلاً
ترجمه
همانا برخاستن در شب (براى عبادت) پایدارتر پابرجاتر و گفتار آن استوارتر است.
همانا تو در روز حركت و تلاشى طولانى دارى (و كمتر به عبادت مىرسى)
و نام پروردگارت را یاد كن و تنها به سوى او منقطع شو.
او كه پروردگار مشرق و مغرب است، معبودى جز او نیست، پس او را وكیل خود ساز.
نکته ها
مراد از «ناشئة اللّیل» «برخاستن از خواب» است، چنانكه در روایتى از امام باقر و امام صادق علیهما السلام مىخوانیم: مراد از «ناشئة اللیل» قیام براى نماز شب است.**تفسیر مجمع البیان.***
«وطأ» به معناى زیر پا گذاشتن و قدم نهادن بر چیزى است و در آیه به معناى قدم گذاشتن در راه عبادت است. امام صادقعلیه السلام در تفسیر «اشدّ وطأ» فرمود: منظور برخاستن از رختخواب است در حالى كه جز خداوند را اراده نكرده باشد.**كافى، ج 3، ص 446.***
«تبتّل» به معناى بریدن از هواى نفس و توجه كردن به خداوند است.
امام باقرعلیه السلام فرمودند: مراد از «تبتُّل» بالا بردن دست ها در هنگام تكبیر نماز است، و امام صادقعلیه السلام فرمود: «تبتُّل»، حالت خضوع و خشوع به هنگام دعا در درگاه الهى است.**تفسیر نورالثقلین.***
نماز شب در روایات
پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله فرمود: بهترین شما كسى است كه كلامش نیكو باشد، گرسنگان را سیر كند و به هنگامى كه مردم در خوابند، نماز شب بخواند.**بحارالانوار، ج 87، ص 142.***
آن حضرت سه بار به على بن ابیطالب فرمود: بر تو باد به نماز شب. «علیك بصلاة اللیل، علیك بصلاة اللیل، علیك بصلاة اللیل»**وسائلالشیعه، ج5، ص268.***
امام صادقعلیه السلام فرمود: شرافت مؤمن به نماز شب است و در روایتى دیگر فرمود: زینت و افتخار مؤمن به خواندن نماز شب است.**بحارالانوار، ج 87، ص 140.***
شخصى به حضرت علىعلیه السلام گفت: من از توفیق خواندن نماز شب محروم شدهام! امامعلیه السلام فرمود: «قَیَّدتك ذنوبك» گناهانت تو را بازداشته است.**بحارالانوار، ج80، ص128.***
خداوند به حضرت موسىعلیه السلام خطاب كرد: اى موسى، دروغ مىگوید كسى كه خیال مىكند مرا دوست دارد ولى هنگامى كه شب فرا رسد، به جاى گفتگو با من، به خواب مىرود.**اعلام الدین دیلمى، ص 263.***
پیامبر خداصلى الله علیه وآله فرمود: دو ركعت نماز در دل شب، از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوبتر است.**علل الشرایع، ص 363.***
در روایات از نماز شب به عنوان عامل زیاد شدن رزق، اداى دین، رفع همّ و غمّ و جلاى چشم یاد شده است.**سفینةالبحار، ج2، ص46.***
براساس روایات، نماز شب، سبب بخشش گناهان روز مىشود.**فروعكافى، ج3، ص366.***
همچنین، نماز شب، سبب سلامتى بدن و دریافت رحمت الهى شمرده شده است.**بحار ج84، ص144.***
خداوند در قرآن پاداش بعضى از اعمال را بیان فرموده است ولى در مورد نماز شب مىفرماید: هیچ كس نمىداند كه خداوند چه چیزى براى او ذخیره كرده است: «فلا تعلم نفس ما اخفى لهم...»**سجده، 17.***
پیام ها
1- در عبادت، عنصر زمان مؤثر است. «ناشئة اللیل»
2- بعضى از فیوضات و بركات، از شب نشأت و ریشه مىگیرد. «ناشئة اللیل»
3- تاریكى شب، زمینه بهترى براى عبادت بىریا و همراه با خضوع و خشوع فراهم مىكند. «ناشئة اللیل»
4- عبادت شبانه تأثیر ماندگارترى در روح دارد. «اشدّ وطأً»
5 - نمازشب، عامل ثباتقدم و تقویت عقیده مؤمن مىشود. «اشدّ وطاً واقوم قیلاً»
6- حتّى پیامبر، به یاد خدا و نیایش با او محتاج است. «اذكر اسم ربّك و تبتّل الیه»
7- موفقیّت در روز، نیازمند كسب قوّت در نیایشهاى شبانه است. «قم اللیّل... ان لك فى النهار سبحاً طویلا»
8 - ربوبیّت خداوند اقتضا دارد كه همواره به یاد او باشیم. «واذكر اسم ربّك»
9- در دستیابى به كمالات، بالاترین درجه را مدّ نظر قرار دهید. «تبتّل الیه تبتیلاً»
10- عبادت شبانه و ذكر روزانه، مقدّمهاى براى انقطاع كامل به سوى خداوند است. «تبتّل الیه تبتیلاً»
11- ربوبیّت خداوند نسبت به مشرق و مغرب، دلیل یكتایى او و لزوم توكّل بر او است. «ربّ المشرق والمغرب لا اله الاّ هو فاتّخذه وكیلاً»