آیه
وَإِن یَكَادُ الَّذِینَ كَفَرُواْ لِیُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُواْ الذِّكْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ
وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه
و نزدیك بود كسانى كه كفر ورزیدند، چون قرآن را شنیدند، تو را چشم بزنند و مىگویند: او دیوانه است.
در حالى كه آن قرآن جز مایه بیدارى براى جهانیان نیست.
نکته ها
در آغاز این سوره به تهمت جنون به رسول اللّهصلى الله علیه وآله اشاره شد و در این آیه كه پایان این سوره است به این نسبت تصریح شده است. «و یقولون انّه لمجنون»
«لیزلقونك» از ماده «زلق» به معناى لغزیدن و به زمین افتادن و كنایه از هلاكت و نابودى است.
آیه 51، بیانگر شدّت غضب كفّار است كه به هنگام شنیدن آیات قرآن مىخواهند با چشمانشان تو را نابود كنند و مراد از آن، یا نابود كردن طریق چشم زخم است و یا كنایه است، همان طور كه مىگوییم فلانى بانگاهش مىخواست مرا بخورد.
بغض و كینه انسان را به تضادگویى وادار مىكند. از یك سو قرآن را عظیم مىداند به نحوى كه حسادتش مىخواهد پیامبر را نابود كند و از سویى دیگر او را به پریشان گویى و دیوانگى متّهم مىكند.
دشمن با دست مىجنگد، با زبان تهمت مىزند، و با چشم قصد نابودى دارد.
آغاز سوره، سخن از قلم و نوشتن بود و پایان سوره، بیدارى تمام جهانیان. شاید اشاره به این باشد كه كلید بیدار شدن جهانیان، ابزار فرهنگى است.
چشم زخم
پیامبر فرمود: «انّ العین حقّ و انّها تُدخل الجمل والثور التّنور» چشم زخم حق است و به قدرى كارساز است كه شتر و گاو را داخل تنور مىكند.** بحار الانوار، ج63، ص 17.***
چشم زخم لازم نیست از دشمن باشد. گاهى دوست از دوست خودش به خاطر داشتن كمالى تعجب مىكند و لذا در حدیث داریم كه اگر از دوست خود چیزى دیدید كه تعجب كردید، خدا را یاد كنید تا بلاى چشم زخم دفع شود و چه بسیارند كسانى كه به وسیله چشم زخم هلاك شده و جان دادهاند.** بحارالانوار، ج 95، ص 127.***
البتّه حق بودن شورى چشم به این معنا نیست كه ما به بعضى افراد سوءظن داشته باشیم و آنان را متهم به چشم شورى كنیم. و یا كوتاهىهاى خودمان را در موارد مختلف بهحساب چشم زخم بگذاریم. در روایات مىخوانیم: صدقه، دعا، خواندن سورههاى ناس و فلق و امثال آن مىتواند مانع تأثیر چشم زخم شود.
پیام ها
1- كینه دشمن جدىست، باید به هوش بود. «و ان یكاد الّذین كفروا لیزلقونك»
2- قرآن، از توطئههاى دشمن پرده برمىدارد. «و ان یكادالّذین كفروا»
3- لبه تیز حمله دشمن رهبرجامعه اسلامى است. «لیزلقونك»
4- چشم زخم یك واقعیّت است. «لیزلقونك بابصارهم»
5 - در برابر تهمت به اولیاى الهى باید دفاع كرد. در برابر «یقولون انه لمجنون» خداوند فرمود: «ما انت بنعمة ربّك بمجنون»
6- قرآن، وسیله غفلت زدایى است. «ان هو الا ذكر»
7- قرآن، محدود به زمین و زمان خاصّى نیست، كتابى است جهانى و جاودانى براى همه ملتها. «ذكر للعالمین»