در طول تاریخ اسلام و تشیع، مبارزات بسیاری از سوی مسلمانان علیه سلطه اجانب در ابعاد مختلف آن، وجود داشته است که بررسی آنها ـ در عین حال که حوصله و فراغت بسیاری می‌طلبد ـ مفید است. البته در این زمینه تلاشهایی انجام شده و ثمره آن تلاشها و تحقیقات، به چاپ نیز رسیده است، اما از نظر کمی و کیفی در حد مطلوب نیست و لازم است که انواع جهاد و مبارزاتی که از صدر اسلام توسط مسلمانان، در زمینه مسائل
﴿ صفحه 52﴾
نظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی علیه کافران و سلطه گران صورت گرفته است، از نظر تاریخی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
الف) مبارزه علیه سلطه اقتصادی
یکی از مبارزاتی که در زمانهای اخیر، به وسیله مراجع عظیم الشان شیعه، علیه سلطه اقتصادی استعمارگران غربی انجام گرفت و راه نفوذ کافران را به کشور اسلامی ما بست، فتوای تاریخی مرحوم میرزای شیرازی ـ رضوان اللّه علیه ـ بوده در این قرارداد، امتیاز تنباکوی سراسر ایران، به مدت پنج سال در انحصار یک شرکت انگلیسی قرار گرفت.
هنگامی که پس از انعقاد قرار داد، انگلستان عملا فعالیت خود را در ایران آغاز کرد، هجوم فرنگیان به ایران به بهانه کارمندان کمپانی تنباکو، چنان گستاخانه و مغرورانه بود که به زودی موجب نفرت و عکس العمل عمومی مسلمانان شد. این فرنگیان چنان از وابستگی خود به کمپانی تنباکو و پشتیبانی حکومت، دلگرم و مغرور شده بودند که در برخورد خود با توده مردم مسلمان سخت بی پروایی و خشونت می‌کردند و باعث جریحه دار شدن احساسات مذهبی و ملی مردم می‌شدند ... رفتار عموم فرنگیان و به خصوص انگلیسیان و رفتار خود کمپانی و ماموران آن در ایران نشان می‌دهد که به راستی انگلیس با به دست آوردن امتیاز تنباکو، برای ایران هم همچون هند، خواب سلطه مطلقه و سرنوشت استعماری را می‌دیده اند.
زمانی که نتایج اولیه قرار داد مزبور و طیف گسترده حضور خارجیان در کشور و رفتار متکبرانه آنان با مردم به اطلاع مرحوم میرزای شیرازی رسید، ایشان با بینش دقیق خود و فراستی که از نور خدا مایه می‌گرفت، دریافت که این قرار داد، باعث تسلط اقتصادی کفار بر مسلمین می‌شود و
﴿ صفحه 53﴾
ذلت آنان را در پی دارد و خدای متعال نیز از این امر راضی و خوشنود نخواهد بود.
بنابر این ابتدا در تاریخ ذیحجه سال 1308 قمری، ضمن ارسال تلگراف برای ناصرالدین شاه این خطر را گوشزد کرد، اما وقتی بی توجهی شاه را دید، حکم تاریخی تحریم تنباکو را طی این عبارت صادر فرمود:
بسم اللّه الرحمن الرحیم ـ الیوم استعمال تنباکو و توتون، بایّ نحو کان حرام و در حکم محاربه با امام زمان ـ صلوات الله و سلامه علیه ـ است.
البته فرمان آن مرجع بزرگ، فتوا نبود، بلکه یک حکم ولایتی بود اما به طور طبیعی، هر حکمی مبتنی بر یک فتوای کلی است. این نمونه بارزی از مبارزه فقهای اسلامی، علیه سلطه اقتصادی بیگانگان است. اکنون باید ببینیم که بحث کوتاه کردن دست اجانب و مبارزه علیه تسلط اقتصادی آنها، مبتنی بر چه مقدماتی است و دامنه آن تا چه اندازه می‌تواند تعمیم پیدا کند. اینها یک سری مسائلی است که باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
ب) مبارزه دیگری که توسط زعمای عالیقدر شیعه، در جهت حفظ سیادت و عزت مسلمانان صورت گرفت، حرکت جهادی علمای عراق، علیه تسلط سیاسی انگلسات بر این کشور، در زمان معاصر بود که به وسیله مرحوم میرزا محمد تقی شیرازی ـ رضوان الله علیه ـ رهبری می‌شد.
در آن هنگام که دولت کافر انگلیس می‌رفت که بر کشور اسلامی عراق چنگ بیاندازد و تسلط سیاسی خود را بر مسلمانان آنجا مستحکم سازد، فقهای اسلامی، علیه آن دولت استعمارگر اعلان جنگ دادند، و آن مرجع بزرگ، فتوای جهاد را تحت عنوان وجوب جنگ علیه سلطه انگلیس بر مردم عراق صادر کرد.
﴿ صفحه 54﴾
ج) در کشور اسلامی خودمان نیز، از زمانی که حرکت روحانیت به رهبری امام راحل ـ رضوان اللّه علیه ـ آغاز شد، نمونه های بسیار چشمگیر و روشنی از این نوع مبارزه ها داشته ایم.
از جمله، زمانی که در رژیم سابق، دستور شرکت مردم در رفراندوم برای اجرای مواد شش گانه شاهنشاهی از طرف دولت صادر شد، مراجعی همچون مرحوم آیة الله العظمی سید احمد خوانساری ـ رضوان الله علیه ـ فتوا دادند که «شرکت در این رفراندم، در حکم محاربه با امام زمان (عج) است».
دلیل اصلی چنین مخالفتها و مبارزاتی که در اوج اختناق با رژیم جبار شاهنشاهی انجام می‌گرفت، چیزی جز آن نبود که مراجع عظام و پرچمدار این مبارزات، حضرت امام خمینی ـ رفع الله درجاتهم ـ با روشن ضمیری و بینش الهی خاص خویش، در می‌یافتند که علاوه بر اینکه چنین رفراندمی به نفع سلطه آمریکای جنایتکار است و راه نفوذ بیگانه را به داخل کشور اسلامی هموار می‌کند، صدها مفسده دیگر نیز بر آن مترتب می‌شود.
اگر چه دلیل وابستگی رژیم شاهنشاهی به آمریکا، هر نوع مخالفتی که با آن می‌شد، در حقیقت مبارزه با رژیم جنایتکار آمریکا بود، اما برخی از فریادها، مستقیماً و بدون واسطه بر سر آمریکا فرود می‌آمد که این صلابت از ویژگیهای مبارزه امام راحل(قدس سره) علیه استکبار جهانی بود.
از جمله، قیام ایشان علیه قانون «کاپیتولاسیون» بود که در چهارم آبان ماه سال آغاز گردید و در سیزدهم آبان همان سال منجر به دستگیری مجدد و تبعید ایشان به ترکیه شد. همچنین، حرکت شجاعانه‌ای را که دانشجویان مسلمان، با الهام از بیانات و رهنمودهای آن امام راحل، در
﴿ صفحه 55﴾
تصرف لانه جاسوسی آمریکا انجام دادند، و در واقع نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ملت مسلمان ایران علیه آمریکا به وجود آمد، می‌توان یک نوع مبارزه صریح و یک فریاد کوبنده علیه ابر قدرت جنایتکار غرب دانست.
اینها بخشی از مبارزات مسلمین علیه کفر جهانی است که در صحنه های گوناگون و با روشهای متنوع صورت گرفته و هر یک دارای فرایند خاصی می‌باشد و نشان دهنده مبارزه جدی و آشتی ناپذیر اسلام با کفر است. همه ما کم و بیش، با مبارزه به روش نظامی آشنا هستیم، یا لااقل صحنه هایی از مبارزه مسلحانه انقلابیون را مشاهده کرده ایم، اما فقط عده کمی از افراد، با روش مبارزه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آشنایی دارند. اینجاست که رسالت ما در برابر نسل آینده، در بررسی و تنظیم روشهای مبارزاتی، بر اساس مطالعات اسلامی و تحقیقات علمی، در همه زمینه ها آشکار می‌شود.