آیه
قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیَقْدِرُ لَهُ وَمَآ أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ
ترجمه
بگو: بدون شک، پروردگارم برای هر کس از بندگانش که بخواهد روزی را گشایش میدهد، و یا برای او تنگ (و محدود) میگرداند و هر چه را (در راه او) انفاق کردید پس او (عوضش را) جایگزین میکند و او بهترین روزیدهندگان است.
نکته ها
شخصی از امام صادقعلیه السلام پرسید: اگر خداوند جای آنچه را انفاق شده پر میکند، پس چرا من هر چه انفاق میکنم جایگزینش نمیرسد؟! حضرت فرمود: «اگر مال حلال باشد و برای مصرف حلال انفاق شود حتماً جبران میشود».**تفسیر نورالثقلین و کافی، ج 2، ص 486.***
علاوه بر این ممکن است جبران آن در آخرت باشد یا از طریق دفع بلا یا رسیدن عوض آن به نسل بعدی در همین دنیا و یا از طریق غیر مال جبران شود.
کلمه «یقدر» از «قدر» هم به معنای اندازهگیری است و هم به معنای سختگیری.**مفردات راغب.*** ولی در اینجا به قرینه کلمه «یبسط» به معنای سختگیری است.
در آیه 36 نیز مسألهی گشایش و تنگی رزق مطرح شد لیکن مخاطب آن کفّار و مخاطب این آیه مؤمنان هستند.
تاجری که میبیند سرمایهاش در معرض تلف شدن است، حاضر است جنس خود را ارزان یا نسیه بفروشد و اگر مشتری خوبی برایش پیدا شد و نفروخت، کم عقل است. عمر ما هم سرمایهای است که در معرض تلف شدن است و خداوند آن را به بهای گران میخرد، معامله نکردن با خدا کم عقلی است.
رسول خداصلی الله علیه وآله فرمودند: «هر شب منادی ندا میدهد: «هب للمنفق خلفاً و هب للمسک تلفا» (خدایا!) به انفاق کننده عوض وپاداش بده و ثروت خسیس و بخیل را تلف کن».**تفسیر مجمع البیان.***
خداوند بهترین رازق است. «خیر الرّازقین» چون:
الف: همه چیز به دست اوست و میتواند ببخشد.
ب: بخل ندارد.
ج: به همه میبخشد.
د: بخشش او، بی منّت و بی توقّع است.
ه: دائمی است.
و: نیازها را میداند.
ز: چیزهایی میبخشد که دیگران توان بخشیدن آن را ندارند.
پیام ها
1- تفاوت رزق بدست او و سبب تربیت و تکامل انسان است. (مقتضای ربوبیّت خداوند قبض و بسط رزقها است.) «ربّی یبسط... و یقدر»
2- انفاق مهم است نه مقدار آن. «ما انفقتم من شیء»
3- انفاق، تنها با مال نیست بلکه از هر نعمتی که خدا به انسان داده میتوان انفاق کرد. «ما انفقتم من شیء»
4- یقین به پرداخت عوض، عامل سخاوت است. «ما انفقتم... فهو یخلفه»
5 - یکی از دلایل اختلاف رزق، امتحان افراد است. «یبسط، یقدر، ما انفقتم»
6- انفاقها جبران میشود. «فهو یخلفه» و خداوند ضامن جبران است. «فهو یخلفه»
7- انفاقها به بهترین صورت جبران میشود. «خیر الرّازقین»