آیه
مَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَآءَ فَعَلَیْهَا وَمَا رَبُّکَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِیدِ
ترجمه
هر کس کار شایستهای انجام دهد، پس به سود خود اوست، و هر کس بدی کند پس بر علیه خویش عمل کرده است، و پروردگار تو به مردم ستم نمیکند.
نکته ها
چون ظلم کوچک نیز از سوی خدای بزرگ، به منزلهی ظلم زیاد است، لذا کلمهی «ظلاّم» به کار رفته است که به معنای بسیار ظلم کننده میباشد.
ریشهی حوادث تلخ و شیرین را در عملکرد خود جستجو کنید. «مَن عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها» وبه دیگران نسبت ندهید:
به خدا نسبت ندهید. چنانکه قرآن میفرماید: همین که انسان را پروردگارش آزمایش و اکرام نماید، گوید: پروردگارم مرا گرامی داشته و در شرایط دیگر گوید: پروردگارم مرا خوار کرد. «ربّ اکرمن... ربّ اهانن» امّا قرآن پاسخ میدهد: چنین نیست بلکه خواری شما به خاطر آن است که به یتیم و مسکین رسیدگی نکردید. «کلا بل لا تکرمون الیتیم»**فجر، 15 - 20.***
به مردم نسبت ندهید. چنانکه در قیامت مستضعفان به مستکبران میگویند: «لولا انتم لکنا مؤمنین»**سبأ، 31.*** شما مقصّرید، اگر شما نبودید، ما ایمان میآوردیم.
به نیاکان منسوب نسازید. هنگامی که به منحرفان گفته میشود از آنچه خداوند نازل کرده پیروی کنید گویند: «نتّبع ما وجدنا علیه آباءنا»** لقمان، 21.*** ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافتهایم پیروی میکنیم.
به انبیا نسبت ندهید. چنانکه کفّار انبیا را مقصّر میدانستند و به آنان میگفتند: «انّا تطیّرنا بکم»**یس، 18.*** ما وجود شما را شوم میدانیم و تمام بدبختیهای ما از سوی شماست.
به والدین منسوب ندانید. همان گونه که قرآن انسان را دارای اختیار دانسته و حدودی را برای اطاعت از والدین مقرّر کرده و میفرماید: «وان جاهداک لتشرک بی ما لیس لک به علم فلاتطعهما»**لقمان، 15.*** اگر پدر و مادرت تلاش کردند که بدون علم به سراغ غیر خدا روی، هرگز از آنان اطاعت مکن.
به معبودها نسبت ندهید. چنانکه قرآن میفرماید: «لا ینفعکم شیئاً و لا یضرّکم»**انبیاء، 66.*** این بتها هیچ سود و زیانی به شما نمیرسانند.
به جنسیّت و مرد و زن بودن نسبت ندهید. زیرا قرآن میفرماید: «مَن عمل صالحاً»** فصلت، 46.*** یعنی اصل عمل است، از هر کس که صورت پذیرد.
به شیطان نسبت ندهید. چنانکه شیطان میگوید: مرا مقصّر ندانید و ملامت نکنید، بلکه خودتان را سرزنش کنید، «دعوتکم فاستجبتم»**ابراهیم، 22.*** این شما هستید که دعوت مرا با آزادی و آگاهی پذیرفتید.
به رفیق نسبت ندهید. چنانکه در قیامت منحرفان رو به یکدیگر کرده و میگویند: شما بودید که با سوگند و قدرت (به عنوان خیر و صلاح) به سراغ ما میآمدید، ولی آنان پاسخ میدهند: «بل لم تکونوا مؤمنین»**صافّات، 28.*** بلکه خود شما اهل ایمان نبودید.
به محیط نسبت ندهید. همان گونه که زن فرعون در محیط طاغوت و ترس و ثروت بود، امّا جذب هیچ یک نشد. «امرئة فرعون»** تحریم، 11.***، فرشتگان نیز به هنگام قبض روح بعضی که محیط را مقصّر میدانند میگویند: «ألم تک ارض اللّه واسعة»**نساء، 97.*** آیا زمین خداوند بزرگ نبود، چرا هجرت نکردید و در استضعاف باقی ماندید؟