تربیت
Tarbiat.Org

راز نماز (برای جوانان)
حاج شیخ محسن قرائتی

نشانه‏های اخلاص‏

از کجا می‏توان فهمید که عبادت‏مان خالصانه است؟ نشانه‏های اخلاص چند چیز است:
1. عدم توقّع از دیگران‏
اگر کار برای خداست، انسان مخلص، چشمداشت تشکّر و قدردانی از غیر خدا ندارد. اگر قدر نشناسی و ناسپاسی هم دید، باز در عمل خویش ثابت قدم و استوار است. این نشانه آن است که برای خدا کار می‏کند.
سوره «هل اتی» در شأن حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السلام نازل شد، که سه روز روزه نذری گرفته بودند، و در هر سه روز، افطار خود را به مسکین و یتیم و اسیر دادند و با آب، افطار کردند. سخن این خانواده با اخلاصِ، چنین بود: «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَآءً وَلَا شُکُوراً»**دهر، آیه 9.*** ما شما را بخاطر خدا طعام دادیم، و از شما پاداش و تشکّری نمی‏خواهیم.
گاه کسی بدون چشم داشتِ مالی، خدمتی انجام می‏دهد ولی در باطن دوست دارد این را همه مردم بدانند و اذعان کنند که بی مزد و رایگان کار می‏کند و این با اخلاص سازگار نیست. اگر کسی از این ناراحت شود که ذکر خیری از دیگران به میان می‏آید و از او نه، در واقع در اخلاصِ نیت او خلل وارد می‏شود.
2. توجّه به تکلیف، نه عنوان‏
مخلصان، بنده تکلیف‏اند، نه اسیر عنوان!
چه بسا کارهای لازم که بر زمین مانده، و کسی سراغش نیم رود، تنها به این جهت که عنوان مهم و معتبری همراه ندارد.
اخلاص را از آنجا می‏توان شناخت که انسان تکلیفش را - هر چه باشد - انجام دهد و کارهای بزرگ و کوچک، با عنوان و بی عنوان، دارای نمود و آوازه یا گمنام و ناشناخته، برایش یکسان باشد. اگر جز این باشد، رگه‏هایی از ناخالصی در نیتش وجود دارد.
3. پشیمان نشدن‏
انسان مخلص، از کار نیکی که کرده، پشیمان نمی‏شود. چون نزد خدا پاداشش محفوظ است و به وظیفه هم هر چه بوده عمل کرده است. پس پشیمانی چرا؟
اگر به قصد قربت، به دیدار کسی یا به مجلس ختم رفتید، امّا آنان متوجه حضور شما نشدند و تشکّر نکردند، پشیمانی ندارد. اگر در این شرایط از رفتن پشیمان شدید، پای اخلاصتان می‏لنگد.
4. عدم تأثیر استقبال یا بی اعتنایی‏
این هم نشان دیگری از اخلاص است. این نباشد که چون کارتان مورد ستایش واستقبال قرار می‏گیرد، تشویق به‏انجام آن شوید، واین نباشد که چون کارتان با بی‏اعتنایی وبی‏مهری مردم روبرو شود سست شوید. اگر کار برای خداست نباید تشویق و استقبال یا بی اعتنایی و عدم قبول مردم در انسان مخلص مؤثر واقع شود. اگر کار برای خداست نباید تشویق و استقبال یا بی اعتنایی و عدم قبول مردم در انسان مخلص مؤثر واقع شود.
امیرالمؤمنین علیه السلام در این زمینه، ضابطه و ملاک جالبی به دست ما داده است. می‏فرماید:
«لِلْمُرائِی ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ یَنْشِطُ اِذا کانَ فِی النّاسِ وَ یَزیدُ فِی الْعَمَلِ اِذا کانَ اُثنِیَ وَ یَنْقُص اِذا ذُمَّ»**محجةالبیضاء، ج 6، ص 144.***
ریاکار، سه علامت دارد: اوّل آنکه وقتی تنهاست، با کسالت و بی‏حالی عمل می‏کند. دوّم آنکه در حضور مردم، نشاط می‏ورزد. سوّم آنکه اگر تعریفش کنند، می‏افزاید و اگر ملامتش کنند، می‏کاهد.

5 . یگانگی ظاهر و باطن‏
از نشانه‏های دیگر خلوص، همگونی ظاهر و باطن است. عملش در ظاهر با نیّتش در باطن یکسان باشد. گندم‏نمای جو فروش نباشد، و همان باد که نشان می‏دهد، «بود» و «نمود»ش یکی باشد.
علی علیه السلام فرموده است: «مَنْ لَمْ یَخْتَلِفْ سِرُّهُ وَ عَلانِیَتُهُ وَ فِعْلُهُ وَ مَقالَتُهُ، فَقَدْ اَدّیَ الاَمانَةَ وَاخْلَصَ الْعبادَة».**نهج‏البلاغه، نامه 26.*** کسی که ظاهر و باطنش و نهان و آشکارش و رفتار و گفتارش با هم اختلاف نداشته باشد، او امانت الهی را ادا کرده و عبادت و بندگی را خالص ساخته است. نشانه‏های دیگری هم برای اخلاص وجود دارد که به همین قدر، بسنده می‏شود.
آنکه اخلاص دارد، نورانیتی در دل، توفیقی در عمل، پاداشی در دنیا و آخرت، عاقبت بخیری و خوش نامی، محبوبیّت و نام نیک خواهد داشت. این وعده الهی است که پاداش نیکوکاران خالص و بندگان مخلص ضایع نمی‏شود.
پس نمازی بخوانیم، با اخلاص و توجّه به خدا.
نمازی که خواندنش، یک دعای مستجاب دارد.**وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1016.***
نمازی که به انتظار نشستن برای آن، خود عبادت است.**وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 85.***
نمازی که از انفاق خانه‏ای پر از طلا بهتر است.**وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 26.***
نماز بخوانیم، و حق آن را ضایع نکنیم، در انجام آن سستی و کاهلی نکنیم، گاه و بیگاه، ترک نکنیم، به خاطر مشغولیات دیگر، آن را عقب نیندازیم.
نماز اوّل وقت و به جماعت را فراموش نکنیم. که ... یاد خدا بزرگ‏تر از هر چیز است: «وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ»**عنکبوت، آیه 45.***