شیطان، این دشمن قسم خورده و دیرینه انسان، که همواره در کمین انسان است تا عبادت هایش را تباه و بی نتیجه سازد، از این راهها برای فاسد کردن و باطل نمودن عبادات ما وارد میشود:
1- ریا
کسی که نه برای خدا، بلکه برای جلب نظر مردم یا رسیدن به موقعیّت و شهرت، عبادت میکند، او گرفتار دام شیطان است و عباداتش به هدر میرود. این اخلال در عبادت، توسّط شیطان حتّی گاهی پیش از عمل هم، در نیّت پدید میآید و از «قصد قربت» باز میدارد.
2- عُجب
شیطان انسان را در حین عبادت، به خودپسندی و مهم دانستن عبادتها میکشد، و اگر کار، با نام و برای خدا هم شروع شده باشد، در نیمه راه، شیطان آنرا تباه میسازد و انسان را به غرور، دچار میسازد.
3- گناه
بی شک، گناهان، آثار خوب عبادات را از بین میبرند. کشاورزی که پس از ماهها تلاش وزحمت درراه بهثمر رساندن مزرعه وباغ، در اثر یک غفلت، گرفتار آتش سوزی و حریق خرمن میشود، رنجهایش هدر رفته است. گناهان، آتشی در خرمن عبادات و اعمال ما هستند که آنها را بر باد میدهند.
خلاصه آنکه: شیطان، یا جلوی ورود آب زلال را به جام دل انسان میگیرد، یا پس از پر شدن این ظرف، آنرا آلوده و فاسد میسازد و یا «زیراب» آنرا کشیده، آبها را هدر میدهد.
امام سجاد علیه السلام در دعای «مکارم الاخلاق» از خداوند چنین میطلبد: «اِلهی عَبِّدْنی لَکَ وَ لا تُفْسِدْ عِبادَتیِ بِالْعُجْبِ... اَعِزَّنی وَلا تَبْتَلینّی بِالْکِبْرِ...»**صحیفه سجادیه، دعای بیستم.*** خدایا، مرا بنده خودت ساز، ولی عبادتم را با عُجب، فاسد مگردان، مرا عزیز کن ولی به تکبّر مبتلایم مساز.
صدقه هم که نوعی عبادت مالی است، به تعبیر قرآن، با منّت نهادن باطل و تباه میشود.**«لا تبطلوا صدقاتکم بالمَنّ والاذی». بقره، آیه 246.***
کاشتن نهال، وقت چندانی نمیبرد، ولی به ثمر رساندن و مواظبت از سلامت آن و زدودن آفتها دشوار است. گاهی گناهان یا حالات ناپسند روحی، همه نیکیها را بر باد میدهد.
در حدیث میخوانیم: «اِنَّ الْحَسَدَ یَاْکُلُ الْحَسَناتِ کَما تَأْکُلُ النّارُ الْحَطَبَ»**میزان الحکمة، واژه حسد.***
آنگونه که آتش، هیزم را میخورد، حسد هم حسنات را میخورد.
در روایتی آمده که: عابدی مغرور و فاسقی شرمنده، هر دو وارد مسجد شدند، فاسق، بخاطر حالت توبه و پشیمانی، دگرگون گشت و مؤمنی صالح شد ولی عابد، به خاطر غرورش، فاسق از کار درآمد.**کافی، ج2، ص 314.***